KAPADOKYA’DA ENDEMÄ°K BÄ°R TÃœR

Yazan: Osman Yüksel
AÄŸustos 2008

Avanos’un cuma pazarını 10 Temmuz’dan sonra gezenler, deÄŸiÅŸik bir çeÅŸit patlıcan ve çeÅŸitli sebzeler satan kadınlar görürler. Bu kadınlar Ayhan köylüleridir. Ayhan, Avanos’a yaklaşık 20 km uzaklıkta 900-1000 arası nüfusu olan bir köydür. Küçük ve Büyük Ayhan diye anılan iki ayrı yerleÅŸim biriminden oluÅŸmaktadır. Ayhan köylüleri, 600 yıl kadar önce buralara gelip yerleÅŸtiklerini söylüyorlar. Geçiminin tamamına yakını sebzecilik olan bu köyün kadınları çok çalışkan olmaları ile ünlüdür. Evin ve bahçelerin bütün iÅŸini omuzlamışlardır. Neredeyse 12 saat güneÅŸ altında olduklarından mıdır bilinmez hemen hepsi bronz tenlidir. Siz kara da diyebilirsiniz! Ayhan kadınları her çeÅŸit sebzeyi hem yetiÅŸtirirler hem de pazara getirip satma görevini üstlenirler. Özenle yetiÅŸtirilerek pazara getirilen ürünlerin en önemlisi kuÅŸkusuz ‘Ayhan Patlıcanı’dır. Bu patlıcan Ayhan Köyü’ne özgüdür; yani endemiktir.

Ayhan patlıcanı leylak renginden beyaza, hatta süt beyaza kadar uzanan bir renk yelpazesi içinde daha görür görmez alıcısını kendine çeker. Zaten bölge halkı Ayhan patlıcanı varken baÅŸka patlıcan almaz. Ãœstelik diÄŸer patlıcana göre iki katı fiyatla satılsa bile. Ayhan Muhtarı Hacı Veli Özbay’ın anlattığına göre orijini pek bilinmiyor. Hatta Almanya’dan ya da baÅŸka ülkelerden getirilen patlıcanlar 2-3 yıl içinde dönüşüme uÄŸrayarak Ayhan patlıcanı oluyor. Bu tabii ki doÄŸal bir ÅŸey. Çünkü arılar boÅŸ durmuyor ve yeni gelen çeÅŸitleri yerlisiyle döllüyor. Bana kalırsa Yamula patlıcanının bostan patlıcanı (Topan) ile döllenmesi sonucu oluÅŸmuÅŸ bir türe benziyor. Ayhan patlıcanı ÅŸimdi yakın köylerden Cemel’de de üretiliyor. Hatta ben Avanos Köybağı mevkiindeki organik tarım sertifikalı çiftliÄŸimde organik Ayhan patlıcanı olarak da yetiÅŸtiriyorum. Bu patlıcanlar özellikle sevgili hocam Alev Alatlı ve Ömer Faruk Berksan tarafından çok beÄŸeniliyor. Ancak yetiÅŸtiÄŸi yer neresi olursa olsun adı deÄŸil, lezzeti deÄŸiÅŸiyor. En lezzetlisi Ayhan’da yetiÅŸiyor. Bazen bir tanesinin 500 gr geldiÄŸi oluyor. Ne kadar irileÅŸse de içinde çekirdek olmuyor ve içinin beyazlığından hiçbir ÅŸey kaybetmiyor.
Ayhan patlıcanının bölgede en sevilen yemeÄŸi közlenerek yapılan salatalarıdır. Birçok turistik otelin menüsünde bulunmakla beraber Büyük Avanos Oteli yemek listelerinin vazgeçilmezidir. Masaya da sadece soyularak getirilir. Siz nasıl isterseniz öyle yersiniz. Biz közlenmiÅŸ patlıcan yemek istediÄŸimiz zaman oÄŸlum Emre ile birlikte organik patlıcanlarımızı alıp oraya gidiyoruz. Ä°brahim Tokmak’ın tandırından olsa gerek farklı bir lezzeti oluyor. Ayhan patlıcanının iki çeÅŸit salata tarifini vereceÄŸim. Birisi daha çok beÄŸendiyi andırıyor. DiÄŸeri bildiÄŸimiz patlıcan salatası.

Patlıcan Ezmesi (4 kişilik)
1 kg Ayhan patlıcanı, 1 baş sarımsak, 1 bağ dereotu, 1 çay bardağı zeytinyağı, yeterince tuz, karabiber, kırmızı toz ya da pul biber. Yapılışı: Patlıcanlar suyu kaybolmayacak şekilde közlenir. Soğumadan soyulup büyük bir tahtada yine büyük bir bıçakla kıyılmaya başlanır. Havanda dövülmüş sarımsaklar ve ince kıyılmış dereotu eklenerek ezme oluncaya kadar kıymaya devam edilir. Bu esnada zeytinyağı azar azar yedirilerek ilave edilir. Tuzu, karabiberi eklenip kırmızıbiberle ve istenirse nane yapraklarıyla süslenir. Bu ezme türünün ilave olarak yoğurt katılıp zeytinyağı yerine tereyağı kullanılarak da yapılanı vardır.

Patlıcan Salatası (4 kişilik)
1 kg Ayhan patlıcanı, 2 baş soğan ya da bir demet yeşil soğan, 1 bağ maydanoz, 1 çay bardağı zeytinyağı, 2 adet Kapya biber ya da 4 adet sivri biber, yeterince tuz, karabiber, pul biber veya kırmızı toz biber. Yapılışı: Patlıcanlar ve biberler suyu kaybolmayacak şekilde közlenir. Soğumadan soyularak her ikisi de kuşbaşı doğranıp karıştırılır. Kuru soğan ya da yeşil soğan ile maydanozlar ince kıyılıp bu karışıma eklenir. Zeytinyağı, tuz, karabiber eklendikten sonra çizgiler halinde pul biberle veya kırmızı toz biberle, hatta nane yapraklarıyla süslenebilir.

Not: Bu yazı Peribacası Kapadokya Kültür ve Tanıtım Dergisi’nin AÄŸustos 2008 sayısında yayınlanmıştır. Derginin telif hakları ile korunmaktadır. Hiçbir ÅŸekilde kopyalanamaz.
www.cappadociaexplorer.com