Yazan: Yavuz İşçen
Ekim 2007

MustafapaÅŸa üç ana mahalleden oluÅŸuyor. Yeni Mahalle, Davutlu Mahallesi ve Yukarı Mahalle. Her mahalleyi dolaÅŸtıktan sonra verilecek kısa molalarla böyle bir gezi için en az yarım gününüzü, hatta mümkünse bir gününüzü ayırmanız yerinde olacaktır. Bizler gezimiz sırasında 54 eski ev dolaÅŸtık. Bu evlerden birçoÄŸu bugün de konut olarak kullanılıyor. Bazıları ise terk edilmiÅŸ durumda ve kaderini bekliyor. Bir kısmı ise ticari iÅŸletmelere dönüşmüş. DolaÅŸtığımız evlerden 13 tanesinin içinde duvar resimleri bulunuyordu. Sanırım Sinasos’daki tüm duvar resimli evler bu kadar. GezdiÄŸimiz bütün evleri burada sizlerle paylaÅŸmak isterdim ama bunun için sanırım ufak bir kitap yazmak gerekiyor. Bu bakımdan içlerinden tipik olan 21 tanesini seçerek kısaca bu yazı kapsamına aldım. Hemen hatırlatmakta yarar var, MustafapaÅŸa evleri gezisi tamamen yürüyerek yapılmak durumunda. Yürümeye hazırsanız Yeni Mahalle ile gezimize baÅŸlayalım.

Yeni Mahalle
Gezimize Sinasos Meydanı’ndan baÅŸlıyoruz. Eski Sinasos Oteli gezdikten sonra Sümer Caddesi’ni takip ediyoruz. Gül Konakları’nın önünden yukarı çıkıyoruz. Bingo’nun evini görüp, manzara terasından MustafapaÅŸa’yı seyrediyor ve Cami Kebir’in yanından turumuzu ÅžakirpaÅŸa Medresesi’nin önünde tamamlıyoruz.

Eski Sinasos Otel: Rumlar döneminde Sinasos’un önemli zenginlerinden olan Haralambos Sultanidis’in konak olarak yaptırdığı bu bina bugün KMYO olarak hizmet vermektedir. Yapının salonundaki kemerlerin birinin üzerinde bulunan kitabede, konağın 1892 yılında yapıldığı belirtilmektedir. Döneminde Sinasos’un en güzel konağı olarak bilinen bu ev, 1924 mübadelesinden sonra bir süre ilkokul olarak kullanılmıştır. Daha sonra konak, Sinasos Otel olarak hizmet vermiÅŸtir. Konağın giriÅŸ kapısının arkasında bulunan duvar resminde bir meydanda üç kiÅŸinin figürleri yer almaktadır. Resimde bir saldırı sahnesi konu edilmiÅŸtir. Resmin sol alt köşesindeki bulunan yazıtta, Rus prensine eÅŸlik eden Yunan elçisine Japonya’da yapılan suikastın konu edildiÄŸi belirtilmektedir. Bu köşede resmin yapım yılı olan 1893 tarihi de okunmaktadır. Ayrıca salondaki çeÅŸitli süslemeler ve sıva üzerine yapılmış nakışlı iÅŸlemeler görülebilir.

Canseverler Konağı: Fatma Cansever’e ait olan bu konakta 1924 öncesinde Falsaha Hacı Vasil’in oturduÄŸu bilinmektedir. Bugün Sümer Caddesi üzerinde yer alan konak KMYO’nun kullanımındadır. Konağın Ãœrgüp Caddesi ve Sümer Caddesi’ne açılan iki giriÅŸ kapısı bulunmaktadır. Konağın içinde üst katta köşk odası olarak bilinen odada güzel bir duvar resmi vardır. Resimde çeÅŸitli figürlerle mitolojik bir konu resmedilmiÅŸtir. Resmin üzerinde mavi zemin üzerinde yer alan yazıda “Efeslilere iftira atılması” cümlesi yazılıdır. Resmin saÄŸ alt köşesindeki yazıttan 1884 yılında yapıldığı öğrenilmektedir. Resmin sol alt köşesindeki yazılarda ise, Grekçe olarak resimde bulunan kiÅŸilerin açıklaması yer almaktadır. Bu konakta, Emrah’ın rol aldığı Adak dizisinin ve Vildan Atasever’in rol aldığı Yaralı Yürek dizilerinin çekimleri yapılmıştır.

Hotel Natura: Bugün Otel Natura olarak faaliyet gösterilen evin eski sahibi Hacı Yosuf YoÄŸandır. Bugün Sümer Sokak’ta 10 kapı numarası ile bulunan evin sahibi Hatice Aysel Koç’dur. Evin dış kapısında, yuvarlak bir kitabe üzerinde “1885 Nisan 16, Ä°oan. Hri. Ha. Ä°osif” yazısı okunmaktadır. Bu kitabeden evin 1885 yılında yapıldığını öğreniyoruz. Ä°ki katlı olan evin üst katında bulunan odada niÅŸ içine yapılmış resimde, bir kadın ve bir çocuk figürü bulunmaktadır. Evin alt kat ve üst kat kapı süslemeleri de oldukça dikkat çekicidir. Bu otel Kadir Ä°nanır’ın da rol aldığı Kırık Ayna dizisinde Mercan’ın evi olarak kullanıldı. Ayrıca Keremcem’in rol aldığı Ä°ki Yabancı dizisine de ev sahipliÄŸi yaptı.

Ali Sümer Evi: Gül Konakları’nın giriÅŸ kapısının tam karşısında yer alan bu ev bugün terk edilmiÅŸ durumdadır. Ali Sümer’e ait olan evin 1924 öncesinde Dimostri adlı bir Rum’un evi olduÄŸu biliniyor. Ä°lk bakışta dış cephesinde bulunan çivit mavisi renkle boyanmış kabartma pencere süslemeleri, stilize çiçekler ve pencerelerinin üzerinde yer alan aynı renkle boyanmış kuÅŸ figürü hemen dikkatimizi çekiyor. KuÅŸ figürünün altında evin yapım yılı olan 1856 tarihi okunmaktadır. Bu evin en önemli özelliÄŸi, içinde bulunan duvar resimlerinin kalitesidir. Ãœzerindeki tarihten 1910 yılında yapıldığı anlaşılan duvar resimlerinde, Edirne ÅŸehri manzarası ve Selimiye Cami’si figürleri dikkat çekicidir. Bu resmin üst kısmında Arap harfleri ile yazılmış “1326 Edirne” yazısı ile Grek harfleri ile yazılmış “Hadrianapolis” yazısı okunmaktadır. Ayrıca, üst kattaki diÄŸer odada da bir niÅŸ içinde kadın figürü resmedilmiÅŸtir.

Mustafa SavaÅŸ Evi: Bugün 7 numaralı avlu giriÅŸ kapısındaki yivli sütunlar ve taÅŸ işçiliÄŸi ile dikkati çeken ev iki katlıdır. Avludan sonra gelinen evin ana kapısında da güzel süslemeler bulunmaktadır. İç kapının alınlığında aslan resimleri arasında Grekçe bir yazıt ve tahminen 1891 tarihi okunabilmektedir. Bu evin asıl önemli yanı ikinci kat odalarında bulunan duvar resimlerdir. Burada cennetten kovulma sahnesi ve insan ömrünü 10’ar yıllık 10 dönem halinde gösteren figürler dikkat çekicidir. Ayrıca baÅŸka bir odada yer alan Ä°stanbul Galata Kulesi resmi ilginçtir. Kulenin her iki yanında birer insan figürü bulunmaktadır. Bu resmin altında resmin yapıldığı tarih olan 1885 yılı okunmaktadır.

Bingo’nun Evi: Bugün dış kapı numarası 6 olan bu ev restorasyon kapsamına alınmış durumdadır. Rumlar döneminde, Vasilis Pingopulos’a ait olan bu evin 1924 sonrası bir dönem okul olarak kullanıldığı biliniyor. Vasilis Pingopulos Rum cemaatinin muhtarlığını yaptığından bu ev, Sinasos’u ziyaret eden resmi konukların ağırlanmasında da kullanılmış.

Ä°brahim Boz’un Evi: 1964-1968 yılları arasında NevÅŸehir’de milletvekilliÄŸi de yapmış olan Ä°brahim Boz’a ait olan bu evin eski sahibi Petros KayaoÄŸlu’dur. Evin ön kapı giriÅŸinin üzerinde, “Takdir-i ilahi, Petros KayaoÄŸlu, 10 Ocak 1887” yazılı bir kitabe bulunuyor. Evin bugünkü kapı numarası 7’dir.

Davutlu Mahallesi
Gezimize Cumhuriyet Meydanı’ndan baÅŸlıyoruz ve Zafer Caddesi’ni takiben MaraÅŸoÄŸlu Köprüsü’nün altından geçerek biraz ilerideki meydana ulaşıyoruz. Meydandan Hamam Sokak’a girerek gezimizi baÅŸlatıyoruz. Mahallenin ara sokaklarında devam eden yolculuÄŸumuz Asmalı Konak önüne inecek ÅŸekilde devam ediyor. Buradan tekrar Cumhuriyet Meydanı’na doÄŸru yöneliyoruz. Bu turdaki son durağımız TopakoÄŸlu Konağı.

Zeki Yaman Evi: 1924 öncesinde Hacı Makro Abastol’un evi olan bu evin dış kapı numarası 49’dur. Ä°lk bakışta dış cephesindeki süslemeler ile ev dikkatleri üzerine toplamaktadır. Süslemelerdeki kuÅŸ figürleri, yıldızlar ve rozetler dikkat çekicidir. Ä°ki katlı olan evin üst katında bir odada niÅŸ içine yapılmış kadın figürlü bir duvar resmi bulunmaktadır. Resmin sol alt tarafında resmi yapan ustanın adı ve resmin yapılış tarihi olan 1903 yılı okunabilmektedir.

YaÅŸar Esen Evi: 1924 öncesinde Susana adlı bir bayana ait olan bu ev, bugün Hamam Sokak’ta 29 kapı numarası ile yer almaktadır. Ä°ki katlı olan evin üst katında içi duvar resimli bir niÅŸ bulunmaktadır. Duvar resminde kuyu başında elinde testi bulunan bir kadın tasvir edilmiÅŸtir. Kadının elbise detayları dikkat çekicidir. Kuyunun üzerinde resmin yapılış tarihi olan 1906 ve ressamının adı görülmektedir. 

Galip Özdemir Evi: Bugün 6 kapı numarası ile görülebilen evde restorasyon çalışmaları devam etmektedir. Rumlar döneminde bu ev Azamın Evi olarak biliniyordu. Evin iki tarafında iki ayrı kapısı bulunmaktadır. 6/1 no’lu kapı çivit boyalı kapı süslemeleri ile dikkat çekicidir. Ä°ki katlı olan evin üst katında bir odada beÅŸ insan figürünün yer aldığı bir duvar resmi bulunmaktadır. Resmin saÄŸ alt tarafındaki yazıttan 1896 yılında yapıldığı anlaşılmaktadır. Yapıldığı duvar nem aldığından resmin bazı bölümleri zarar görmüş durumdadır. Resmin üzerinde tahminen “Ä°nançtan öte hiçbir ÅŸey yoktur” anlamında Grekçe bir yazıt bulunmaktadır.

Murat Tüzen Evi: Bugün 15 kapı numarası ile görülebilen evin bir odasında niÅŸ içine iÅŸlenmiÅŸ duvar resmi bulunmaktadır. Resmi yapan ustanın adı ve resmin yapıldığı yıl olan 1908 tarihi okunmaktadır. Resimde Eros figürü ve beyaz elbisesiyle oturan bir kadın tasvir edilmiÅŸtir. Resmin üzerinde Eros figürünün saÄŸ tarafında “o kimi istiyor” anlamında Grekçe bir yazıt bulunmaktadır.

Cemal Ömer Gökalp: Bugün 10 kapı numarası ile Asmalı Konak’ın hemen bitiÅŸiÄŸinde bulunan evden günümüze sadece görkemli kapısı kalmıştır. Bugün görülen yapı yıkılan evin yerine yapılmıştır. Rumlar döneminde Serafim Rizos ya da Karacadem’in konağı olarak bilinen bu evin aslan kabartmaları ile süslü kapısı görülmeye deÄŸerdir. Serafim Rizos mübadele kararı çıktıktan sonra Sinasos’un fotoÄŸraflarının çekilmesi için uÄŸraÅŸ vermiÅŸ ve bu fotoÄŸraflar daha sonra Yunanistan’da kitap olarak yayınlanmıştır. Evinin kapısının üzerinde bulunan kitabede Rumca olarak ÅŸunlar yazmaktadır: “Ä°nsanoÄŸlu eÄŸer dostsan hoÅŸ geldin. Düşman ve kötü niyetliysen bu kapıdan uzak dur. Bugün benim, yarın baÅŸkasının ve hiçbir zaman hiç kimsenin 1853.”

Old Greek House: BaÅŸrollerinde Özcan Deniz ve Nurgül YeÅŸilçay’ın oynadıkları Asmalı Konak dizisinin ilk bölümlerinin çekildiÄŸi bu ev, 1938 yılından bu yana Öztürk ailesinin evi olarak biliniyor. Åžu anda ev, Old Greek House adıyla sahipleri tarafından restoran ve otel olarak iÅŸletiliyor. Ev, süslemeli dış kapısı ile olduÄŸu kadar kapısının üzerindeki bereketi simgeleyen daÄŸ keçisi boynuzlarıyla da dikkat çekicidir. Avlunun güneyindeki orta odanın kapısının üzerinde konağın yapılış tarihi olan 1876 tarihi okunmaktadır. Konağın üst katında salon kapısının üzerinde yer alan duvar resmi üzerinde Grekçe bahar anlamında EAP yazısı ve altında da eylül 1887 tarihi yer almaktadır. Bu resimde, bir kır manzarası içinde aÄŸaca kurulmuÅŸ salıncakta sallanan bir erkek ve bir kadın figürleri yer almaktadır. Ayrıca salonda iki insan figürü arasında üzeri yazıtlı bir madalyon resmi bulunmaktadır. Madalyonun üzerinde Grekçe olarak “Her ÅŸey boÅŸtur, mutlu olmak mümkündür, kader insanlara ortak ÅŸeyler sunar” anlamına gelen ifadeler yazılıdır. Bu madalyonun altındaki tarih ise mayıs 1879’dur. Evin salona giriÅŸe göre sol taraftaki odasının içinde ise, bir niÅŸ içine yapılmış süslemeler ve iki atlı figür görülmektedir. Bu resimlerden baÅŸka, odaların hasır örgüsü biçiminde yapılmış tavan göbekleri dikkat çekicidir.

Fahri Erbil Evi: Bugün 33 kapı numarası ile görülebilen evin üst katı yıkılmış durumdadır. Evin asıl sahibi olan Hacı Vasili MakroÄŸlu yeniden evlenince yeni karısının da zorlamasıyla, ilk karısından olan oÄŸlu ve gelini ile bunların çocuklarına oturmaları için bu evi almıştır. Ev, bu çocuklardan Prodromos MakroÄŸlu’nun evi olarak bilinmektedir.

Berke Halıcılık: Bugün Berke Halıcılık tarafından halı satış maÄŸazası olarak iÅŸletilen konak, 1924 yılı öncesinde Kabasakal lakabı ile de tanınan Andonis Poligenidis’in eviydi. Dış kapısı üzerindeki kitabede, “1900 yılı Mayısın biri” yazısı Grekçe olarak yazmaktadır. Evin eski sahibi Andonis Poligenidis yoksul bir ailenin çocuÄŸuydu. Çalışmak için Ä°stanbul’a gitti ve Rumlara ait bir boyacı dükkanında çalışmaya baÅŸladı. Daha sonra dükkan sahibinin kızı ile evlenerek 6 yıl sonra karısının yoÄŸun talebi sonucu Sinasos’a geri döndü. Sinasoslu Türklerden YılanoÄŸlu’nun evini satın alarak bunun yerine iki katlı bu konağı inÅŸa ettirdi.

TopakoÄŸlu Konağı: Cumhuriyet Meydanı yakınındaki ev Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından restore edilmek üzere kamulaÅŸtırılmıştır. Konağın önceki sahibi Hasan Hüseyin Topak’dır. 1924 mübadelesinden önce KalleÅŸ Anastas adıyla bilinen bir Rum’a ait olan evin içindeki duvar resimleri ilginçtir. Ãœst katta bulunan salonun kapı giriÅŸinde üst tarafta eski tip tabanca, tüfek ve hançer resimleri yer almaktadır. Salonun içinde ise, merkezinde kubbeli bir binanın yer aldığı ÅŸehir meydanı tasvirli resim dikkati çeker. Aynı odada üzeri süslemeli bir niÅŸ içine yapılmış olan ve ortasında mavi kubbeli binanın yer aldığı bir tür sahil manzarası da bulunmaktadır. Ayrıca yapının batı duvarında yer alan taÅŸ işçiliÄŸi görülmeye deÄŸerdir.

Yukarı Mahalle
Gezimize Cumhuriyet Meydanı’ndan baÅŸlayarak Beyazıt Caddesi’ne giriyoruz. TaÅŸ döşeli yokuÅŸ gözünüzü korkutmasın. YokuÅŸun sonunda bir çocuk bahçesi var. Ä°lk göreceÄŸimiz ev burada. Buradan Gibos Vadisi’ni geçmemize yarayan doÄŸal köprüyü kullanarak Gazi Sokak’a gireceÄŸiz. Daha sonra da Manastırlar Sokağı’nı yürüyeceÄŸiz. Gezimiz Sipahi Cami’nin yanından eski taÅŸ merdiveni kullanarak ineceÄŸimiz Cumhuriyet Meydanı’nda sonlanacak.

Mehmet Ä°nce Evi: Yukarı Mahalle’de çocuk parkının karşı tarafında yer almaktadır. Düz tavanlı bir Türk evidir. Ä°ki katlı olarak yapılmıştır. Evin balkonunun altında altı adet konsol taşıyıcı olarak kullanılmış ve konsolların araları üç sıra rozet ve yıldız motifleriyle süslenmiÅŸtir. Çıkma ahÅŸap tavanlı balkonun kapısının üzerinde dış cepheye bakacak ÅŸekilde Arap harfleri ile yazılmış “MaÅŸallah” yazısı ve iki yana açılmış olarak duran iki bayrak figürü resmedilmiÅŸtir. Bayraklardan birinin üzerindeki ay ve yıldız seçilebilmektedir.

Yılmaz Selçuk Evi: Gazi Sokak’ta bulunan bu evin ilk bakışta dış cephesindeki taÅŸ işçiliÄŸi ve kabartma kuÅŸ motifli desenleri dikkati çekmektedir. Evin Rumlar döneminde Güllü kız ya da Güllü hanım adıyla bilinen bir kadına ait olduÄŸu bilinmektedir.

Süleyman Arı Evi: Bugün Gazi Sokak’ta yer alan evde içi resimlerle süslenmiÅŸ bir kubbe ve onun altındaki duvarda da resimler bulunmaktadır. Duvar resminde ufukta doÄŸmakta olan bir güneÅŸ ve bunun üzerinde ÅŸafak anlamına gelen Grek harfleri ile “HAYGH” kelimesi yazılıdır. Resimde güneÅŸ tanrısı Helios’un kızağını çeken üç kırlangıç tasviri ve nehir ya da boÄŸaz gibi bir akıntı üzerindeki gemiler dikkat çekicidir.

Mehmet Ali Orhan Evi: Ä°ki katlı büyük bir evdir. Bugün Manastırlar Sokağı’nda bulunan bu evin pembe olan ön cephesi sokaÄŸa bakmaktadır. Arka sokaktaki avlu kapısı giriÅŸi sarı boyalıdır. Kapısının üzerinde 1884 tarihi okunmaktadır. Kapı numarası 1 olan bu evin Rumlar dönemindeki sahibi MüsellimoÄŸlu’dur.

Galip Özer Evi: 1924 öncesi Bibo Vasil’in evi olduÄŸunu bildiÄŸimiz bu evin bugünkü kapı numarası 6’dır. Kapının üzerinde evin yapılış yılı olan 1877 tarihi okunmaktadır.

Not: Bu yazı Peribacası Kapadokya Kültür ve Tanıtım Dergisi’nin Ekim 2007 sayısında yayınlanmıştır. Derginin telif hakları ile korunmaktadır. Hiçbir ÅŸekilde kopyalanamaz.
www.cappadociaexplorer.com