Yazan: Yavuz İşçen
Nisan 2007

Eski dönemlerde “Zoropassos” ve “Arapsun” adlarıyla bilinen GülÅŸehir, Kızılırmak’ın güney kenarında kurulmuÅŸ Kapadokya’nın en eski yerleÅŸim birimlerinden birisidir. Ä°l merkezi  NevÅŸehir’e olan uzaklığı 20 km’dir. GülÅŸehir’in 4 km doÄŸusunda yer alan Civelek MaÄŸarası’nda yapılan araÅŸtırmalarda bölgenin tarihinin Kalkolitik döneme (İÖ.5000-3000) kadar uzandığı tespit edilmiÅŸtir. Kapadokya’da Hıristiyanlık döneminden kalma hiç kuÅŸkusuz birçok önemli kilise bulunmaktadır. Kapadokya’nın görülmeye deÄŸer kiliselerinden biri olan Aziz Jean Kilisesi, NevÅŸehir’den GülÅŸehir’e giderken hemen GülÅŸehir giriÅŸinde, sol tarafta yer almaktadır. Ana yoldan sarı tabela ile ayrılan yaklaşık 500 m’lik yol sizi önünde park yeri bulunan kilisenin yanına kadar götürecektir.

Aziz Jean Kilisesi restorasyonu
Hıristiyanlık sonrası bölgedeki kiliselerin çoğu gibi Aziz Jean Kilisesi de tahrip edilmiş ve freskleri zarar görmüştür. Özellikle fresklerin üzerini kapatabilmek için kilisenin içinde büyük bir ateş yakılarak duvarların isle kaplanması sağlanmıştır. Su baskınları, erozyon ve doğanın verdiği yıpratma da buna eklendiğinde acil olarak korunmaya alınma ve restore edilme gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu amaçla 1995 yılında Kültür Bakanlığı ve ilgili kuruluşların çalışmaları sonucu kilisenin restorasyonuna başlanmış ve çalışmalar 1996 yılında bitirilmiştir. Rıdvan İşler tarafından yürütülen restorasyon çalışmaları sonucu doğal tahribata karşı önlemler alınırken, freskler üzerindeki is tabakası itina ile temizlenmiştir. Kilise bugün muhteşem güzellikteki freskleri ile ziyarete açık durumdadır.

Birinci kat
İki kattan oluşan kilisenin birinci katında ana bölümün solunda, içinde şarap kuyusu ve oyuklar bulunan bir odacık yer almaktadır. Girişin sağında ise kısa bir tünelden geçilerek ulaşılan, görevlilerin kalması için yapıldığı düşünülen bir yatakhane odası bulunmaktadır. Alt katta yer alan kilise haç planlıdır ve haç kolları beşik tonozludur. Bu kilisede süslemeler doğrudan kaya üzerine kırmızı aşı boyası ile resmedilmiştir. Resimler arasında stilize hayvan motifleri, haç şekilleri ve geometrik bezemeler dikkati çekmektedir. Tek apsisli olarak yapılmış olan alt katın tavanı çökmüş durumdadır. Alt katı üst kata bağlayan taş merdiven ise yıkılmıştır. Yıkılan merdivenin yerine bugün ahşap bir merdiven yapılmıştır.

Ä°kinci kat
İki katlı kilisenin ikinci katına günümüzde eklenmiş olan ahşap bir merdivenle çıkılmaktadır. İkinci katta merdivenin karşısında kilisenin apsisi yer alır. Apsisindeki yazıttan 1212 yılında yapıldığı anlaşılan Aziz Jean Kilisesi, döneminin önemli sanat merkezlerinden birisi olmuştur. Kilise içindeki freskler gerçekten hayranlık uyandıracak güzelliktedir.
Ä°kinci kat sonradan oyularak yapılmıştır. Bu kattaki kilise de tek apsisli ve beÅŸik tonozludur. Ä°ncil’den alınmış sahnelerden esinlenilerek yapılmış freskler geç döneme aittir. Bu freskler birçok bakımdan benzersiz özellikler taşımaktadır. Benzersizlikleri yer yer iÅŸlenen konular açısından olmakla birlikte, asıl dikkat çekici öğe konuların resmediliÅŸ tarzındaki farklılıklardır. Siyah zemin üzerine, ağırlıklı olarak sarı ve kahverengi renkler kullanılarak yapılan freskler, canlılığı ve çarpıcı sahneleri ile dikkat çekicidir. Fresklerde iÅŸlenen konular arasında, Kapadokya bölgesi kiliselerinde ender rastlanan son yargı sahnesi dikkat çekicidir. Bunun yanı sıra son yemek sahnesi, ihanet, vaftiz, Meryem’in ölümü, Ä°sa’nın çarmıhtan indiriliÅŸi, kadınlar boÅŸ mezarın başında sahneleri ile çeÅŸitli aziz tasvirleri göze çarpmaktadır.

Not: Bu yazı Peribacası Kapadokya Kültür ve Tanıtım Dergisi’nin Nisan 2007 sayısında yayınlanmıştır. Derginin telif hakları ile korunmaktadır. Hiçbir ÅŸekilde kopyalanamaz.
www.cappadociaexplorer.com