Yazan: Danielle North
AÄŸustos 2010

Kapadokya’nın en gözde trekking parkurlarından biri olan Güllüdere II Vadisi’nde yer alan ve birbirine bir geçitle baÄŸlı iki küçük ÅŸapelin kayaya oyulmasından meydana gelen Ayvalı Kilise’ye ulaÅŸmanın en kolay yolu Avanos’a baÄŸlı ÇavuÅŸin Köyü’nden ayrılan toprak yola girmektir. Bu yol, yaklaşık 1 km sonra sizi Güllüdere II Vadisi’nin giriÅŸine getirecektir. Vadiye girdikten sonra yaklaşık 20 dakikalık bir yürüyüşle Ayvalı Kilise’ye ulaşılmaktadır. GiriÅŸinde demir bir kapı bulunan kiliseyi gezmek ücretlidir. Kilise görevlisi Ahmet DoÄŸan, aynı zamanda soÄŸuk içecekler bulabileceÄŸiniz bir vadi büfesi de iÅŸletmektedir.

Ä°ki nefli kaya kilise
Ayvalı Kilise’yi oluÅŸturan ÅŸapellerden kuzeyde yer alanı bir mezar ÅŸapelidir. Güneydeki ÅŸapelin ise daha çok kutlamalarda kullanıldığı düşünülmektedir. BaÅŸlangıçta her iki ÅŸapelin de giriÅŸinin bağımsız olduÄŸu, zamanla mezar ÅŸapelinin giriÅŸinin kapandığı ve buraya ancak güneydeki ÅŸapelden girilebildiÄŸi düşünülmektedir. Çok sonraları güvercinlik olarak kullanılan kiliseye güvercinlerin girmesi için küçük delikler açılmış ve bu iÅŸlem sırasında resimlerin bir kısmı tahrip olmuÅŸtur.

Kilisenin freskleri
Her iki giriÅŸin de kemerlerini çepeçevre kuÅŸatan freskler, korunmasız olmalarına karşın günümüze kadar ulaÅŸmayı baÅŸarmışlardır. Güneydeki ÅŸapelin giriÅŸindeki kemerin üzerinde Bizans Ä°mparatoru Konstantin annesi Helena ile birlikte baÅŸlarının üstünde bir madalyon ve içinde kutsal haçla (Ä°sa’nın çarmıha gerildiÄŸi haç) resmedilmiÅŸlerdir. Konstantin ile Helena bu haçı bulmak için Anadolu’dan geçerek Kudüs’e gitmiÅŸler, haçı orada bulduklarını söyleyerek Ä°stanbul’a getirmiÅŸlerdir. Ancak bu haç, Haçlı Seferleri sırasında kaybolmuÅŸtur. Kilisenin içinde, güvercinlerin girmesi için açılan deliklerden ve kapıdan gelen ışık dışında herhangi bir aydınlatma yoktur.
Birinci şapelin freskleri ince bir is tabakasıyla örtülü olmasına rağmen seçilebilmektedir. Her iki şapelin de freskleri tahrip edilmiştir.
Åžapellerdeki freskler iki katmandan oluÅŸmaktadır. Birinci katmana ait boyamalar, üst katmandaki fresklerin yıprandığı noktalarda görülebilmektedir. Bunun bir örneÄŸine, güneydeki ÅŸapele giriÅŸin solunda rastlanmaktadır. Burada, kocaman gözlerini sonuna dek açmış sivri sakallı bir adam tasvir edilmiÅŸtir. Ä°lk katmandaki resimlemenin basitliÄŸi, acemi bir ressam tarafından yapıldığını göstermektedir. Ä°lk resimlemenin hangi yüzyılda yapıldığını tahmin etmek zordur; ancak benzer kiliselere bakarak 9. yy.’ın ikinci yarısında yapıldığı öne sürülebilir. Ä°kinci katmanın yapılışının 913-920 yılları arasına rastladığı, kilisede hala görülebilen tarihler sayesinde kolaylıkla söylenebilir. Ayrıca, Ayvalı Kilise’nin ikinci katındaki fresklerin bazılarında daha ustalıklı bir teknik kullanılmış olması, üst katmanın iki farklı ressam tarafından yapıldığının kanıtıdır.
Ãœst katmandaki fresklerde iki tema iÅŸlenmiÅŸtir. Güneydeki ÅŸapelde Ä°sa’nın hayatındaki önemli sahnelerle birlikte Ä°ncil’den sahneler resmedilmiÅŸtir. Nefin duvarlarında bir bant içinde yer alan bu sahnelere örnek olarak, Ä°sa’nın tapınaÄŸa sunulması ile Yusuf’un rüyası sahneleri verilebilir. Kuzeydeki ÅŸapel bir mezar ÅŸapeli olduÄŸundan sahneler ağırlıklı olarak ölümle iliÅŸkilidir. Buradaki renkler diÄŸer ÅŸapele göre daha canlıdır. En ilginç sahnelerden biri Meryem’i ölüm döşeÄŸinde gösteren sahnedir. Bu sahnede Meryem, etrafında havarilerin ve Ä°sa’nın dizildiÄŸi bir yatakta yatarken resmedilmiÅŸtir. Meryem’in aÄŸzından çıkıyormuÅŸ gibi resmedilen kundaklanmış bebek, ruhunun bedenini terk ettiÄŸini simgelemektedir. Ä°sa’nın bu bebeÄŸi nazikçe elinde tutuyor oluÅŸu Meryem’in ruhunu aldığına iÅŸaret eder. Kemerde ise havariler bir kez daha resmedilmiÅŸtir.

Not: Bu yazı Peribacası Kapadokya Kültür ve Tanıtım Dergisi’nin AÄŸustos 2010 sayısında yayınlanmıştır. Derginin telif hakları ile korunmaktadır. Hiçbir ÅŸekilde kopyalanamaz. www.cappadociaexplorer.com