NevÅŸehir’in Ä°lk ÇaÄŸ’da adının ‘Nyssa’ (Nysa) olduÄŸu çeÅŸitli kaynaklarda belirtilmekle birlikte, antik Nyssa kentinin yeri tam olarak netlik kazanmamıştır. Bazı araÅŸtırmacılar NevÅŸehir’in hemen bitiÅŸiÄŸindeki Nar beldesinin Nyssa olabileceÄŸini belirtmektedirler. Bazı araÅŸtırmacılar ise Ramsay’da da geçtiÄŸi gibi, NevÅŸehir’in antik ‘Soandos’ kentinin yerine ya da çok yakınına kurulduÄŸunu söylemektedirler. ‘MuÅŸkara’, NevÅŸehir’in Osmanlı Devleti dönemindeki adı. O dönemlerde Ãœrgüp’e baÄŸlı küçük bir köyken, önce NiÄŸde’nin ilçesi ve sonradan da 1954’de il olan MuÅŸkara, Lale Devri’nin simgelerinden Damat Ä°brahim PaÅŸa’nın da doÄŸum yeridir. 1725 yılında Damat Ä°brahim PaÅŸa’nın emri ile MuÅŸkara Köyü’nün adı ‘yeni ÅŸehir’ anlamına gelen NevÅŸehir’e çevrilmiÅŸtir.

Damat İbrahim Paşa Külliyesi
Damat Ä°brahim PaÅŸa tarafından 1726-1727 yılları arasında NevÅŸehir’de yaptırılan Külliye, cami, medrese, kitaplık, sıbyan mektebi, imaret ve hamamdan oluÅŸan bir yapı topluluÄŸu ÅŸeklindedir.

NevÅŸehir Kalesi
Selçuklular zamanında BaÄŸdat’a giden kervan yollarının denetimini saÄŸlamak amacıyla yapıldığı sanılmaktadır. Osmanlı döneminde Damat Ä°brahim PaÅŸa tarafından kalenin onarıldığı bilinmektedir. Kale Cumhuriyet döneminde 1966-1979 yılları arasında restore edilerek yeniden düzenlenmiÅŸtir.

Nevşehir Müzesi: 1967 yılında Damat İbrahim Paşa Külliyesi içinde Medrese binasında açılan Nevşehir Müzesi, 1987 yılından sonra yeni yerine taşınmıştır.

Çat
Çat Vadisi
NevÅŸehir’in 7 km kadar kuzeybatısında bulunan Çat beldesinde yer alan vadi, Kapadokya’nın yürüyüş parkurlarından biridir. NevÅŸehir-GülÅŸehir yolunun yaklaşık 6. km’sinden sola girerek vadiye ulaşılabilir. Yürüyüş sırasında Fırınasma Vadisi’nde 11. yy’dan kalma Fırınasma Kilisesi görülebilir. Güvercinlik Vadisi’nde ise vadi duvarlarına oyulmuÅŸ birçok güvercinlik bulunmaktadır.

Çat Vadisi Güvercinlikleri
Çat Vadisi’nde Güvercinlik Vadisi içinde yer alan güvercinlikler, genellikle kayalara oyulmuÅŸ odalar ÅŸeklindedirler. Bir apartman biçiminde 6-7 katlı olarak yapılmış olanları vardır. Odaların içi 5-10 m2 büyüklüğündedir.

Göre
Eski Göre Yerleşimi
Göre beldesi, NevÅŸehir-NiÄŸde yolunun 4. km’sinde bulunmaktadır. 1985 yılında Göre’nin bulunduÄŸu alan, yukarısında yer alan ve yörede ‘hisar’ adı verilen bazalt kayadan taÅŸ düşebileceÄŸi gerekçesiyle afet bölgesi ilan edilmiÅŸ ve belde buradan taşınmıştır.

Göreme
Göreme’nin bilinen en eski adı ‘Korama’dır. Eski adının Matiana/Maçcan olduÄŸunu bildiÄŸimiz Avcılar Köyü (bugünkü Göreme), Korama’nın 1 km kadar kuzeybatısında bulunuyordu. Matiana, Bilge Umar’a göre ‘Ma (Ana tanrıça) Tapınıcısı Ãœlkesi’ anlamına gelmektedir. Matiana, Bizans döneminde 11-13. yy’lar arasında ViranÅŸehir’e (Mokisos) baÄŸlı bir piskoposluk merkeziydi. Osmanlı Devleti dönemi ve sonrasında köy büyüdü ve geliÅŸti. 1930 yılında köyde ilk belediye kurulduÄŸunda köyün adı Maçcan’dı. Söylenene göre bu isim Aziz Hieron’un annesinin adıdır. Sonraki yıllarda Maçcan adı önce Avcılar, 1975 yılında ise Göreme olarak deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir.

Göreme Açık Hava Müzesi içinde bulunan kilise ve yapılar
Göreme Açık Hava Müzesi günümüzde Kapadokya’da en fazla ziyaret edilen yerlerin başında gelmektedir. Burayı görmeksizin yapılacak bir Kapadokya gezisinin ciddi ÅŸekilde eksik kalacağını bilmenizde yarar var. Açık hava müzesi Göreme’nin 1 km kadar dışında Ortahisar’a baÄŸlanan ara yol üzerindedir. Burada birbirine yakın grup oluÅŸturan yapılar müze bünyesinde toplanmıştır. Müzede görülebilecek baÅŸlıca yapılar, Rahibeler Manastırı, Aziz Basileos Åžapeli, Elmalı Kilise, Azize Barbara Åžapeli, Yılanlı Kilise, Kiler-Mutfak-Yemekhane, Karanlık Kilise, Azize Katherina Åžapeli ve Çarıklı Kilise’dir.

Göreme Açık Hava Müzesi çevresinde bulunan kiliseler
Göreme Açık Hava Müzesi çevresinde birçok kilise bulunmaktadır. Bu yapıların en bilinenleri, Tokalı Kilise, Aziz Eusthatios Kilisesi, Aziz Daniel Åžapeli, Meryem Ana Kilisesi, Kılıçlar Kilisesi, El Nazar Kilisesi, Saklı Kilise ve Aynalı Kilise’dir.

Göreme belde merkezi çevresindeki kilise ve yapılar
Bu yapı grubu Göreme merkezden yürüyerek rahatlıkla dolaşılabilecek uzaklıklarda yer almaktadır. ÇoÄŸu Göreme’nin Orta Mahallesi sınırları içindedir: Roma Mezarı, DurmuÅŸ Kadir Kilisesi, Yusuf Koç Kilisesi, Bezirhane, Aziz Hieron Åžapeli, Mesevli Kilisesi.

Zemi Deresi Vadisi: Kapadokya’nın bilinen yürüyüş parkurlarından biridir. Ãœrgüp-NevÅŸehir asfaltının 10. km’sinde Babaccık Mevkii olarak adlandıran bölgeden Zemi Vadisi’ne girilmektedir. Bu noktada vadiye giriÅŸi gösteren bir tabela vardır. Vadi buradan baÅŸlayıp Göreme-Ortahisar asfaltına kadar uzanmaktadır. Vadide Karabulut Kilisesi ve Sarnıç Kilisesi görülebilir.

BaÄŸlıdere Vadisi:  Göreme’nin en bilinen ve sık ziyaret edilen vadilerinden biridir. KulaÄŸa daha hoÅŸ geldiÄŸi için olsa gerek adına ‘AÅŸk Vadisi’ de deniliyor.

Nar
Nar Bezirhanesi
Nar beldesi içinde bulunmaktadır. Henüz turizme açılmamış olduğundan belediyeden izin alarak görülebilir.

Kaymaklı
Kaymaklı Yeraltı Şehri
Kaymaklı beldesi, NevÅŸehir-NiÄŸde yolu üzerinde 20. km’de bulunmaktadır. Eski adının ‘Enegüp’ olduÄŸunu bildiÄŸimiz Kaymaklı belde merkezinde, Kapadokya’nın en büyük ve en çok ziyaret edilen yeraltı ÅŸehirlerinden biri bulunmaktadır.

Uçhisar
Uçhisar Kalesi
Uçhisar, NevÅŸehir’in 7 km kadar doÄŸusunda bulunmaktadır. Uçhisar denilince ilk aklımıza gelen Uçhisar Kalesi’dir. 50 m yükseklikteki bu devasa kaya kütlesi çok uzaklardan bile kendini bize hissettirmeyi baÅŸarır. Kalenin ilk olarak kimler tarafından yapıldığı kesin deÄŸildir.

DerebaÄŸ Kilisesi
Uçhisar’da Tekelli Mahallesi’nde bulunmaktadır. 11-12. yy’da yapıldığı tahmin edilen kilise, manastır kilisesi ÅŸeklinde yapılmıştır.

Güvercinlik Vadisi
Uçhisar’ın doÄŸusunda bulunan Güvercinlik Vadisi, Kapadokya’nın önemli yürüyüş parkurlarından biridir. Vadi içinde rastlayacağınız birçok güvercinlik, sonradan vadinin bu isimle anılmasına neden olmuÅŸtur. Vadinin toplam uzunluÄŸu 4 km kadardır.

Acıgöl
Acıgöl Yeraltı Şehri
Sadece bazı bölümleri temizlenerek turizme açılmış olan yeraltı şehri, ilçe merkezinde bulunmaktadır.

İğdeli Çeşme
NevÅŸehir’in Acıgöl ilçesinin 7 km kadar batısında NevÅŸehir-Aksaray karayolu üzerinde bulunmaktadır. 1300 m rakımda yer alan höyük, Ä°ÄŸdeli ÇeÅŸme adı ile bilinen çeÅŸmenin kuzey tarafındadır.

Topada Hitit Yazılı Kayası
Topada Yazılı Kayası, Acıgöl ilçesinin güneyinde yer alan Ağıllı Köyü sınırları içindedir. Yazılı Kaya, Geç Hitit ÅŸehir devletlerinden Tabal Krallığı’na aittir. Kitabe, kayanın üzeri düzeltilerek Hitit hiyeroglif yazısı ile kazınmış 8 satırlık bir metinden oluÅŸmaktadır.

Tatlarin Yeraltı Şehri
Acıgöl ilçesinin yaklaşık 10 km kuzeyindeki Tatlarin Köyü’nde bulunmaktadır. Köylülerin ‘kale’ olarak adlandırdıkları tepede yer alan yeraltı ÅŸehri, 1991 yılında temizlenerek turizme açılmıştır.

Tatlarin Kilisesi
Tatlarin yeraltı şehrinin bulunduğu tepe üzerinde kiliseler ve çeşitli yapı kalıntıları bulunmakla birlikte çoğu tahrip olmuş durumdadır. Bunların içinde Tatlarin Kilisesi görülmeye değerdir.

Avanos
Asur Ticaret Kolonileri Çağı’nda (MÖ.1900-1800) Asurlu tüccarlar, Kültepe’den Acemhöyük’e dört günde gitmek için ‘Nenessa’ adlı bir kentten geçtiklerini yazmışlardı. Roma döneminde ise aynı kent, ‘Venessa’ olarak adlandırılıyordu. Aslında tüm bu isimler bugün çok iyi bildiÄŸimiz bir ilçemiz için kullanılmıştı. Evet, tahmin ettiÄŸiniz gibi Avanos’dan bahsediyoruz. Sonraki yıllarda bu baÅŸ döndürücü derinliÄŸe yeni bulgular katılmakta gecikmedi. Ä°lçeye baÄŸlı Topaklı ve Zank Höyük’te yapılan kazılar, bölge tarihini Tunç Çağı’na, yani günümüzden yaklaşık 5000 yıl öncesine kadar indirdi.
Strabon, CoÄŸrafya adlı eserinde, Venessa’nın, Kayseri ve Kemerhisar’dan (Tyana) sonra, hem politik hem dini açıdan Kapadokya Krallığı’nın (M.Ö. 332-MS 17) üçüncü önemli merkezi olduÄŸunu belirtmektedir. Avanos önemini Bizans döneminde de kısmen korudu. Ancak sonraları yavaÅŸ yavaÅŸ geriledi. Osmanlı Devleti döneminde, 18.yy’ın ikinci yarısından itibaren Avanos’un tekrar geliÅŸmeye baÅŸladığını görüyoruz. Osmanlı Devleti döneminde küçük bir köy olarak varlığını sürdüren Avanos’ta, 1750 yılında 56 ev olduÄŸu bilinmektedir. Bu yıllardan sonra Avanos’un bir geliÅŸme içine girdiÄŸi gözlenmektedir. Bu geliÅŸmede, PadiÅŸah II. Abdülhamid zamanında sarayda görevli Avanoslu Kurena Arif Bey’in çalışmalarının etkisi olduÄŸu düşünülmektedir. 1900’e ait bir belgede Avanos’ta 808 ev bulunduÄŸu kayıtlıdır.
Avanos sokaklarında yapacağınız kısa bir yürüyüşle bu evlerden bazılarını görebilirsiniz. Özellikle, Doktor Hacı Nuri Bey konağı, Tevfik Körükçü konağı, Ahmet Benzer evi, Mustafa Erdil evi, Hikmet Çingi evi görülmeye değerdir.

Çömlek Atölyeleri
“Kör de bilir Avanos’un yolunu, çanak-çömlek kırığından bellidir” sözü, Avanos’da çömlekçiliÄŸin ne kadar köklü olduÄŸunun güzel bir özetidir sanki. Avanos denince aklımıza ilk önce halkın ‘çanakhane’ dediÄŸi çömlek atölyeleri gelmektedir.

Alaaddin Camisi
Avanos merkezdedir. 13.yy başında, Selçuklular döneminde yapılmıştır.

Dereyamanlı Kilise
Kapadokya bölgesinin en eski kiliselerinden biridir. İlçe merkezinin 1 km batısında yer almaktadır. Kare planlı olan kilisenin duvarlarında kabartma biçimde yapılmış çeşitli haçlar yer almaktadır.

Saruhan Kervansarayı
Avanos’un 5 km kadar güneydoÄŸusunda Selçuklular döneminde 1249 yılında Sultan II. Ä°zzettin Keykavus zamanında yapılmıştır.

Roma Lahti
1971’de Avanos’un güneydoÄŸusunda Saruhan Kervansarayı yolu üzerinde Kızılyar mevkiinde ortaya çıkarılmış olan Roma Lahti, mermerden yapılmıştır. Bölgede bugüne kadar bulunmuÅŸ tek lahit olması açısından anlamlıdır ve NevÅŸehir Müzesi’nde sergilenmektedir.

Çeç Tümülüsü
Çeç Tümülüsü NevÅŸehir bölgesindeki tümülüsler içinde en yüksek ve dikkat çekici olanıdır. YüksekliÄŸi 30 m kadar olan tümülüs, kuÅŸ uçumu Avanos’un 10 km kadar güneybatısında yer almaktadır.

Zank Höyük
NevÅŸehir’in Avanos ilçesi Sarılar beldesinin 4 km kuzeyinde 1250 m rakımda bulunmaktadır. Yaklaşık 30 m yüksekliÄŸinde olan höyüğün çapı 300 m kadardır.

Topaklı Höyük
Avanos ilçesinin kuzeyinde, Topaklı beldesindedir. 30 m yüksekliği ve 260 m çapıyla İç Anadolu'nun büyük höyüklerindendir.

Belha Manastırı
Avanos’a baÄŸlı Özkonak Beldesi’nin güneydoÄŸusunda bir tepenin dereye bakan cephesinde yer alır. Bir yapı topluluÄŸu olarak karşımıza çıkan manastırın ön bölümü tamamen çökmüş, oda ve kolonlar yok olmuÅŸ durumdadır.

Özkonak Yeraltı Şehri
Avanos’un 14 km kuzeyinde bulunan Özkonak beldesindedir. 1972 yılında bulunan yeraltı ÅŸehrinin 4 katlı olduÄŸu tahmin edilmektedir.

Çavuşin Köyü
Avanos merkez ilçeye baÄŸlı ÇavuÅŸin Köyü, Avanos-Göreme yolu üzerinde, Avanos’a 7 km uzaklıkta yer almaktadır. ÇavuÅŸin Köyü 1950’de yaÅŸanan heyelan sonrasında risk taşıdığı gerekçesiyle boÅŸaltılmış ve köy bugünkü yerine taşınmıştır.

Nikeforos Fokas Kilisesi
Çavuşin Kilisesi ve Güvercinlik Kilisesi adları ile de bilinen bu kilise, anayolun hemen kenarındadır. Kilise kaya içine iki katlı olarak oyulmuştur. Alt katta keşiş odaları yer almaktadır.

Vaftizci Yahya Kilisesi
ÇavuÅŸin Köyü’nde bölgeye hakim bir noktada bulunmaktadır. Avlusunun bir bölümü sonradan yıkılmıştır.

Güllüdere Vadisi
ÇavuÅŸin Köyü ile Ortahisar Beldesi arasında Meskendir Vadisi ismiyle bilinen uzun bir vadi yer almaktadır. Kapadokya’nın önemli yürüyüş parkurlarından olan Meskendir Vadisi bir vadiler bileÅŸkesi görünümündedir. Boztepe (1325 m) tarafından, Meskendir Vadisi’ni dik kesecek biçimde gelen birbirine paralel üç büyük vadi uzanmaktadır. Bu vadiler, ÇavuÅŸin Köyü tarafından itibaren, Güllüdere II, Güllüdere I ve Kızılçukur Vadileri olarak adlandırılmaktadır.
Güllüdere II ve I vadileri güzel yürüyüş parkurlarıdır ve içlerinde çeşitli kiliseler vardır. Bu kiliseler sırasıyla, Üç Haçlı Kilise, Ayvalı Kilise, Haçlı Kilise, Yovakim ve Anna kiliseleridir.

Paşabağları
Avanos-Göreme yolu üzerinde Avanos çıkışından 5 km sonra, Zelve sapağından sola dönüldüğünde 1 km ileride PaÅŸabaÄŸları’na ulaşılır.
Aziz Simeon Keşiş Hücresi: Üç başlı peribacası içine oyulmuş bulunan Aziz Simeon Keşiş Hücresi iki bölümden oluşmaktadır.

Zelve Açık Hava Müzesi
PaÅŸabaÄŸları’na gelirken kullandığımız yoldan 1 km kadar daha devam edildiÄŸinde Zelve Açık Hava Müzesi’nin önüne ulaşılır. Gerek doÄŸal oluÅŸumları ve etkileyici manzarası, gerekse barındırdığı tarihi yapılarıyla Zelve Açık Hava Müzesi bölgede çok ziyaret edilen yerlerdendir. Müze içinde Ä°konoklast dönemde yapılmış, tamamı fresksiz 15 kadar kilise vardır.

Dervent Vadisi Manzara Terası: Avanos-Ãœrgüp yolu üzerinde Avanos’a yaklaşık 5 km uzaklıktadır. Manzara terasının bulunduÄŸu alan Ãœrgüp-Avanos ilçe sınırındadır. Peribacalarının ilginç görüntüler oluÅŸturduÄŸu vadide hayvan biçimli oluÅŸumlar hayret uyandırmaktadır. Hemen yolun kenarında deve biçimli kaya adeta buranın simgesi haline gelmiÅŸtir.

Derinkuyu
Eski adı Melegobia/Melengübü olan Derinkuyu, NevÅŸehir’in 29 km güneyinde yer almaktadır. NevÅŸehir-NiÄŸde yolu takip edilerek Derinkuyu’ya ulaşılabilir. Herhangi bir akarsuyu ya da gölü bulunmayan ÅŸehrin içme suyu 60-70 m derinlikleri olan su kuyularından saÄŸlanmaktadır. Derinkuyu adı buradan gelmektedir. Ä°lçe merkezinde Derinkuyu yeraltı ÅŸehrinin yanı sıra            19. yy yapısı oldukça görkemli iki kilise ve bir de kaya içine oyulmuÅŸ manastır bulunmaktadır. Kasaba merkezinde, Aziz Theodoros Trion Kilisesi, Taksiarhon Kilisesi (BaÅŸ Melekler Kilisesi), Aya Maryeros Manastırı görülebilir.

Derinkuyu Yeraltı Şehri
Derinkuyu ilçe merkezinde bulunan yeraltı ÅŸehrinin Kapadokya’nın en etkileyici yeraltı kompleksi olduÄŸu söylenebilir. Bugün sadece %10’luk bölümü turizme açılmış olan yeraltı ÅŸehri, 85 m derinliÄŸi ve 8 katı ile gerçekten etkileyicidir.

Özlüce Yeraltı Şehri
Kaymaklı beldesinin 6 km kadar batısında eski adının Zile olduÄŸunu bildiÄŸimiz Özlüce Köyü’ndedir.

Dolay Han
Derinkuyu’ya baÄŸlı Til Köy’de bulunmaktadır. Selçuklular döneminde yapılmış olan han, eskiden Konya’yı Kayseri’ye baÄŸlayan kervan yolu üzerinde yer alıyordu.

DoÄŸala Han
Derinkuyu’ya baÄŸlı DoÄŸala Köyü’nde bulunan bir Selçuklu hanıdır.

Gülşehir
Kızılırmak’ın güney kenarında kurulmuÅŸ olan GülÅŸehir, Kapadokya’nın en eski yerleÅŸim birimlerinden birisidir. NevÅŸehir’e olan uzaklığı 20 km’dir. Kasaba merkezinde Karavezir Külliyesi, Karavezir Camisi, Karavezir Medresesi, Karavezir Hamamı,  GülÅŸehir ÇeÅŸmeleri görülebilir.

Aziz Jean Kilisesi
Kapadokya’nın görülmeye deÄŸer kiliselerinden biri olan Aziz Jean Kilisesi, NevÅŸehir’den GülÅŸehir’e giderken GülÅŸehir giriÅŸinde, sol tarafta yer almaktadır. Ana yoldan sarı tabela ile ayrılan yaklaşık 500 m’lik yol sizi önünde park yeri bulunan kilisenin yanına kadar götürecektir.

Açık Saray Kalıntıları
NevÅŸehir-GülÅŸehir yolu üzerinde sol tarafta, GülÅŸehir’e 3 km uzaklıkta bulunmaktadır. Burası geniÅŸ bir alana yayılmış yapı topluluÄŸu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yapıların tümüne birden ‘Açık Saray’ adı verilmektedir.

Civelek Mağarası
GülÅŸehir Ä°lçesi’nin kuÅŸ uçumu 5 km kadar kuzeydoÄŸusunda bulunan Civelek Köyü’ndedir. MaÄŸara köyün 2 km kadar kuzeyinde Gürlek Tepe adı ile bilinen kalkerli arazide yer almaktadır. Elde edilen bulgulardan Neolitik dönemden Erken Tunç Çağı’na kadar insanlar tarafından kullanıldığı anlaşılan maÄŸaranın yerleÅŸimden çok bir kült yeri olarak deÄŸerlendirilmiÅŸ olduÄŸu düşünülmektedir.

Gökçetoprak Yazılı Kayası
Acıgöl ilçesinin 25 km kadar kuzey batısında bulunan Gökçetoprak Köyü yakınındadır. Gökçetoprak köylülerinin ‘yazılıtaÅŸ’ adını verdikleri yazıt, köyün 2.5 km kadar güneyinde, üzerinde mezar oyukları bulunan bir kayanın üzerindedir.

Gökçetoprak Zeus Kabartması
Gökçetoprak köyü içinde bulunan bir kayanın yüzeyi düzleştirilerek buraya bir kabartma yapılmıştır. Kabartmanın yer aldığı kayanın üzerinde bugün bir ev bulunmaktadır.

Gökçetoprak Yeraltı Şehri
1989’da Fransızlar, 1991’de ise Ä°talyanlar tarafından araÅŸtırılan yeraltı ÅŸehrinin iki katı ortaya çıkarılabilmiÅŸtir.

Hacıbektaş
HacıbektaÅŸ ilçesi, NevÅŸehir-KırÅŸehir yolunun 48. km’sinde bulunmaktadır. Anadolu Selçukluları döneminde adı Hacim Köy olan ve Selçuklu sultanlarına at yetiÅŸtirdiÄŸi bilinen HacıbektaÅŸ,        13. yy’da Horasan’dan gelen ünlü Türk düşünürü Hacı BektaÅŸ Veli’nin buraya yerleÅŸmesi sonrasında önem kazanmış ve geliÅŸmiÅŸtir.

Hacı Bektaş Veli
Horasan’ın NiÅŸabur ÅŸehrinde 1209’da doÄŸmuÅŸ, 1270’de HacıbektaÅŸ’da ölmüştür. Mevlana’nın çaÄŸdaşıdır. Mezarı bugün HacıbektaÅŸ ilçesinde, Hacı BektaÅŸ Veli Türbesi olarak bilinen yerdedir. Hacı BektaÅŸ Veli’nin Anadolu’ya geldiÄŸi dönem, Selçukluların Anadolu’da siyasi birliÄŸinin bozulduÄŸu bir dönemdir. Hacı BektaÅŸ Veli bu dönemde Anadolu’da köy köy dolaÅŸarak Anadolu’nun TürkleÅŸmesi ve Ä°slamlaÅŸması için çaba harcamıştır. Felsefesini hoÅŸgörü ve insan sevgisi üzerine kurmuÅŸ ve kısa zamanda halk arasında benimsenmiÅŸtir. Ölümünden 100-150 yıl kadar sonra onun öğretileri Balım Sultan tarafından sistemleÅŸtirilmiÅŸ ve bu görüşler etrafında bir tarikat oluÅŸturulmuÅŸtur. ‘BektaÅŸilik’ adı verilen bu tarikata baÄŸlı çeÅŸitli düşünürler ve halk sanatçıları yetiÅŸmiÅŸtir. Bunlar arasında en bilineni Pir Sultan Abdal’dır.

Hacı Bektaş Veli Külliyesi
13.yy başında, Selçuklu döneminde yapılmış olan külliye, sonraki yüzyıllarda yapılan çeşitli eklemelerle bugünkü halini almıştır. Külliye, günümüzde Hacı Bektaş Veli Müzesi olarak hizmet vermektedir.

Hacı Bektaş Müzesi
1964 yılında düzenlenerek ziyarete açılan müzede baÅŸlangıçta yörede bulunan eserler de sergilenmekteydi. 1988’den itibaren ayrı olarak Arkeoloji ve Etnografya Müzesi düzenlenmiÅŸ ve burada bulunan bazı eserler yeni müzeye taşınmıştır. Bugün Hacı BektaÅŸ Veli Müzesi’nde, sadece Hacı BektaÅŸ Veli’ye ait eserler sergilenmektedir.

Arkeoloji ve Etnografya Müzesi
1988 yılında ziyarete açılmıştır. 1967-1976 yılları arasında Sulucakarahöyük’de yapılan kazılarda elde edilen, Eski Tunç Çağı, Asur Ticaret Kolonileri Çağı, Hititler ve Frig dönemine iliÅŸkin eserler sergilenmektedir. Tel: +90 (384) 441 30 22

Sulucakarahöyük
Hacı BektaÅŸ Veli’nin Horasan’dan güvercin kılığında Anadolu’ya indiÄŸi yer olarak kabul edilen Sulucakarahöyük, Hacı BektaÅŸ Veli’nin etrafına ilk müritlerini topladığı yerdir. NevÅŸehir’in HacıbektaÅŸ Ä°lçesi içinde bulunan höyük 1250 m rakımdadır.

Karaburna Yazılı Kayası
NevÅŸehir’e baÄŸlı HacıbektaÅŸ Ä°lçesi’nin 12 km kadar güneybatısında yer alan Karaburna Beldesi yakınlarında bulunmaktadır. Yazıt, beldenin kuzeybatısında ‘kale’ adı verilen tepenin doÄŸuya bakan kayalık bölümü üzerindedir.

Kozaklı
Kozaklı Kaplıcaları
Kozaklı NevÅŸehir’in önemli kaplıca alanlarından biridir. ÇeÅŸitli hastalıklara iyi geldiÄŸi bilinen kaplıcalar bugün termal turizm açısından Kozaklı’nın önemli bir merkez olmasını saÄŸlamıştır.

Ürgüp
Kapadokya’nın en turistik yerleÅŸim merkezinin Ãœrgüp olduÄŸunu söylersek herhalde fazla abartmış olmayız. Buradaki kentsel yapılaÅŸma ilk bakışta Kapadokya’nın kendine özgü tarihi ve coÄŸrafi dokusunu algılamamızı zorlaÅŸtırsa da, Ãœrgüp’te bütün Kapadokya’yı elinizin altında gibi hissedebilirsiniz. Ãœrgüp çevresinde antik dönemdeki ilk yerleÅŸim Tomissos adıyla biliniyor. Bizans döneminde Osiana (Assiana) ve Hagios Prokopios, Selçuklular döneminde BaÅŸhisar, Osmanlı Devleti döneminde ise Burgut adıyla anılan bu ilçemize bugün Ãœrgüp diyoruz. 1924 mübadelesi öncesine kadar Ãœrgüp’te yoÄŸun bir Rum nüfusun yaÅŸadığı biliniyor. 
Nevşehir il merkezine 20 km uzaklıkta yer alan Ürgüp bugün daha çok alışveriş, konaklama, yeme-içme ve eğlence sektörlerinde adeta birbiriyle yarışan firmalarıyla öne çıkmış durumda.

Temenni Tepesi ve Türbeler
Ãœrgüp’ün tam ortasında 50 m’den fazla yüksekliÄŸi ile hemen dikkatimizi çeken kaya bloÄŸu Temenni Tepesi adıyla bilinmektedir. Temenni Tepesi’nde bulunan iki önemli mezar Osmanlı döneminden kalmadır. Bunlar 13. yy’da Ãœrgüp’te öldürüldüğü bilinen Selçuklu sultanları, 4. Kılıçaslan ve 3. Alaaddin Keykubat adlarına sembolik olarak sonradan Osmanlı döneminde yaptırılmıştır.

Altıkapılı Türbe
Merkezde, Ãœrgüp Lisesi’nin bahçesinde yer alan, 13.yy’a ait bir Selçuklu yapısıdır.

Aziz Yuannis
Hıristiyanlık dünyasının bilinen azizlerinden deÄŸildir. Ãœrgüp’ün kendi kültürel birikiminin yarattığı yerel bir aziz olarak karşımıza çıkmaktadır.

Aziz Yuannis Kilisesi
Yuannis öldükten sonra Ãœrgüp’te bulunan Rum mezarlığına gömülmüştür. Daha sonra kabri başına küçük bir türbe yaptırılmıştır. Sonradan bu mezarlığın yıkılmasına ve türbenin bulunduÄŸu yere büyük bir kilise inÅŸa edilmesine karar verilmiÅŸtir. Aziz Yuannis Kilisesi adı verilen bu kilise, yoÄŸun çabalar sonucu 1892’de açılmıştır. Bölgenin mimari açıdan en görkemli anıtı olan Aziz Yuannis Kilisesi, 1924 mübadelesi sonrasında Rumlar tarafından terk edilmiÅŸtir.

Ürgüp Müzesi
Ãœrgüp’te Belediye binasının karşı tarafında bulunmaktadır. 1971 yılında açılmış olan müzede Ãœrgüp çevresinde bulunan eserler sergilenmektedir. Tel: +90 (384)  215 39 72

Avla Dağı
Ãœrgüp Ä°lçesi’nin 8 km güneydoÄŸusundadır. Rakımı 1325 m. olan daÄŸ, Karlık Köyü’nün 2 km kadar kuzeybatısında yer almaktadır Paleolitik ÇaÄŸ’a tarihlenen yontma taÅŸ aletler bulunmuÅŸtur.

Mazı Yeraltı Şehri
Ãœrgüp’ün 18 km güneyinde yer alan Mazı Köyü’nde bulunmaktadır.

Mazı Köy Kaya Mezarları
Antik dönemdeki isminin Mataza olduğunu bildiğimiz köyün içinde bulunduğu vadide kaya duvarları üzerinde çok sayıda Roma dönemine ait mezar, düzlükte ise Bizans döneminden kalma mezarlar görülebilir.

Aziz Theodore Kilisesi
Ãœrgüp’ün güneydoÄŸusundaki YeÅŸilöz Köyü’ndedir. 11-13. yy’larda yapılmış olan kilisenin freskleri iyi korunmuÅŸ durumdadır.

Kurtderesi Nekropolü
Ä°lçenin güneydoÄŸusunda Karlık Köyü yakınındadır. Burada Roma döneminden kalma, ‘Kurtderesi Nekropolü’ adıyla bilinen kaya mezarları görülebilir.

Cemil Köyü Kilisesi
1882 yılında yapılmış olan kilise köyün içindedir. Üç apsisi olan kilise, iki taraflı olarak dizilmiş üçer sütun üzerine oturtulmuş beşik tonozlu bir tavana sahiptir.

Keşlik Manastırı
Ãœrgüp-MustafapaÅŸa-TaÅŸkınpaÅŸa yolu üzerinde saÄŸ taraftadır. Manastıra Cemil Köyü’nü 2 km kadar geçtikten sonra yol üzerinden küçük bir ayrımla ulaşılır. Arkhangelos Kilisesi, manastırın en dikkat çekici yapısıdır. Stefanos Kilisesi ise manastır kompleksi içinde ayrı bir kaya bloÄŸunda yer almaktadır.

Taşkınpaşa Külliyesi
Ãœrgüp’e baÄŸlı TaÅŸkınpaÅŸa Köyü’nde (Damsa) bulunan külliye, KaramanoÄŸulları döneminde 14. yy’da yapılmıştır.

Sobesos Antik Kenti
Ãœrgüp’ün 20 km kadar güneyindeki Åžahinefendi Köyü’ndedir. Antik kentte NevÅŸehir Müzesi arkeologlarından Halis Yenipınar, Murat E. Gülyaz ve Sultan Tutar tarafından 2002 yılında kurtarma kazısı ÅŸeklinde baÅŸlatılan çalışmalar halen devam etmektedir.

Kırkşehitler Kilisesi
Ãœrgüp’ün 20 km kadar güneyinde yer alan Åžahinefendi Köyü’nde bulunmaktadırKırkÅŸehitler Kilisesi’nin freskleri Selçuklu egemenliÄŸi sırasında yapılmıştır. Fresklerde Sivaslı (Sebasteia) 40 din ÅŸehidinin resimleri yer almaktadır.

MustafapaÅŸa
Daha önceden Sinasos adıyla bilinen MustafapaÅŸa, Kapadokya’nın tam ortasında Ãœrgüp’e baÄŸlı ve buraya 6 km uzaklıkta bulunan bir beldemiz. Osmanlı Devleti döneminden beri Rumlar ve Türkler iç içe yaÅŸamışlar burada. O dönemlerin Sinasos’unda Rum nüfus büyük bir ağırlığa sahipmiÅŸ. 1924 yılında yaÅŸanan mübadele Sinasos’un kaderini baÅŸtan aÅŸağıya deÄŸiÅŸtirmiÅŸ. Mübadele sonrası burada yaÅŸayan Rum nüfus Yunanistan’a, Yunanistan’da yaÅŸayan Türk nüfus ise buraya göç ettirilmiÅŸ. Binlerce insan evlerinden, anılarından koparılmış. Sonuç malum, hiç kimse gittiÄŸi yere tam uyum saÄŸlayamamış ve özlem yaÅŸam boyu ortak duygu haline gelmiÅŸ. 

Konstantin-Eleni Kilisesi
Cumhuriyet Meydanı’nda, Belediye binasının yanındadır. Osmanlı Devleti döneminde, 1729’da yapılmış, 1829’da Sultan Ahmet ve 1850’de Sultan Abdülmecit dönemlerinde onarım görmüştür.

Mehmet ÅžakirpaÅŸa Medresesi
Kervansaray adı ile de bilinen bu yapı Sinasos Meydanı’ndadır. Uzun yıllar halı satış maÄŸazası olarak kullanılan bina ÅŸu anda Kapadokya Meslek Yüksek Okulu’nun (KMYO) kullanımındadır.
 
Maraşoğlu Köprüsü
Cumhuriyet Meydanı’ndan Zafer Caddesi’ne girildiÄŸinde biraz ileride üç gözlü MaraÅŸoÄŸlu Köprüsü ile karşılaşılır.

Seyit Mustafa Paşa Çeşmesi
1805’de yapılmış olan çeÅŸmeye adını, 1960’lı yıllardan önce köye su getiren Mustafa PaÅŸa vermiÅŸtir.

Eski Belediye Binası
Belediye binası bugün Cumhuriyet Meydanı’nda ada ÅŸeklinde ortada bulunan yapıdır.

AÅŸağı Cami: Cami Kebir adıyla da bilinmektedir. 1601 yılında yapılmış olan cami, Mehmet ÅžakirpaÅŸa Medresesi’nin tam karşısındadır.

KMYO (Eski Sinasos Otel)
Rumlar döneminde Sinasos’un zenginlerinden biri olan Haralambos Sultanidis’in konak olarak yaptırdığı binadır. Konak ÅŸu anda Kapadokya Meslek Yüksekokulu (KMYO) binası olarak kullanılmaktadır.

Aziz Nikolas Manastırı
Aya Nikola Manastırı adıyla da bilinen bu yapı, MustafapaÅŸa’nın güneyinde, 10 dakika yürüme mesafesindedir.

Aziz Vasilyos Kilisesi
Aya Vassilios, Ayios Vasilios adları ile de bilinen bu kilise, MustafapaÅŸa’nın yürüyerek 20 dakika kadar kuzeyinde yer almaktadır. Otel Natura’nın önünden Sümer Caddesi takip edilerek ulaşılabilir.

Sinasos Rum Evleri
Sinasos’daki Rum evlerinin hepsi avluludur. Avlu, çoÄŸu zaman dış avlu biçiminde olmakla birlikte iç avlulu olanları da vardır. GiriÅŸ bölümünde genellikle ahır bulunan avlunun altında çoÄŸunlukla kayaya oyulmuÅŸ, ‘şırahane’ denen bölüm vardır. Burası ÅŸarap ve içki imalatının yapıldığı bölümdür. Şırahane bir merdivenle avluya açılır. Evler genel olarak iki katlıdır. Evin önemli odaları üst katta bulunurken, mutfak ve kiler zemin katta yer almaktadır.

Gibos Vadisi (Saklı Vadi)
Vadiye indiÄŸinizde sol tarafta Aziz Grigorios Kilisesi bulunmaktadır. Dört büyük sütunun taşıdığı kemerler üzerine inÅŸa edilmiÅŸ olan kilisenin bazı bölümleri kaya içine oyulmuÅŸ, bazı bölümleri ise kesme taÅŸlardan yapılmıştır. Kiliseden sonra vadinin en ilginç bölümlerinden biri baÅŸlar. Burası ‘Saklı Vadi’ ya da ‘Balta’nın Yeri’ adıyla bilinir ve özel bir ÅŸahsa aittir.

Gomeda Vadisi (Bey Deresi Vadisi)
İçinden Bey Deresi aktığı için Bey Deresi Vadisi adıyla da bilinen Gomeda Vadisi’ne MustafapaÅŸa’nın içinden Cumhuriyet Meydanı’ndan girilebilir. Gomeda Vadisi 1.5 km uzunluÄŸunda güzel bir yürüyüş parkurudur.

Kapadokya Bebek Müzesi & Konukevi
Yukarı Mahalle Gazi Sokak’da bulunan bebek müzesi, folklorik bebek sanatçısı Sibel Radiye Gül tarafından 2006’da açıldı Tel: +90 (384) 353 52 21   

Ortahisar
Ãœrgüp ilçe merkezine baÄŸlı bir belde olan Ortahisar, Ãœrgüp’e 6 km, NevÅŸehir’e ise 15 km uzaklıkta bulunuyor. Son yıllarda Kapadokya turizminden de hak ettiÄŸi payı almaya baÅŸlayan Ortahisar, ünlü kaleleri, kiliseleri, manastırları, ÅŸapelleri, güvercinlikleri, eski camileri, evleri ve doÄŸa harikası vadileri ile gerçekten keÅŸfedilmeye deÄŸer.

Ortahisar Kalesi
Selçuklular döneminde NevÅŸehir’i koruyan üç önemli kaleden (BaÅŸhisar-Ortahisar-Uçhisar) ortadakine ‘Ortahisar’ adını vermiÅŸler. Ortahisar Kalesi’nin Bizans döneminde Arap akınlarından korunmak amacıyla yapıldığı, sonraki yıllarda ise Selçuklular tarafından MoÄŸol akınlarına karşı kullanıldığı biliniyor.

Ä°shak Kalesi
Osmanlı Devleti padiÅŸahlarından II. Beyazıt ve II. Mehmet’in (Fatih) sadrazamlarından olan Ä°shak PaÅŸa, KaramanoÄŸulları’nın hakimiyetine (1402-1436) son verirken bölgedeki kalelerin hepsini ele geçirmiÅŸti. Ortahisar Kalesi de bunlardan biridir. Ä°shak PaÅŸa’nın bugün adıyla anılan kalenin etrafında ordugah kurduÄŸu bilinmektedir. Daha sonraki yıllarda bu kaleye Ä°shak Kalesi denmeye baÅŸlanmıştır.

Cambazlı Kilise
Ortahisar Kalesi’nin yanındaki sokaktan aÅŸağı doÄŸru inildiÄŸinde ulaşılan Ali Reis Mahallesi’nde, Balkanderesi mevkiinde, kayalık bir sırt üzerindedir. Ä°ki sütunlu ve üç apsisli olarak yapılmıştır.

Balkanderesi Kiliseleri
Cambazlı Kilise ile aynı vadi içinde, biraz ileridedir. Balkanderesi Kiliseleri bir manastır kompleksi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Hastane Manastırı
Beldenin 1 km kadar kuzeydoğusunda, geniş bir kayalık alana yayılmış olan yapılar bir manastır kompleksidir.

Tavşanlı Kilise
Beldenin 3 km kadar güneyindedir. İbrahimpaşa Köyü üzerinden de ulaşılabilir. Rehbersiz bulunması kolay değildir.

Pancarlık Kilisesi
Beldenin 4 km kadar güneydoğusundadır. Aziz Theodore Kilisesi adıyla da bilinen bu kilise, sık rastlanmayan biçimde düz tavanlı olarak inşa edilmiştir.

Sarıca Kilise
Kiliseye ulaÅŸmak için en uygun yaklaşım Ãœrgüp-MustafapaÅŸa yolu üzerinden ‘Pancarlık Vadisi’ tabelasının olduÄŸu yerden saÄŸa girmektir. Yol takip edildiÄŸinde kilise yaklaşık 500 m kadar ilerde sol taraftadır.

Kepez Kiliseleri: Sarıca kiliseden baktığımızda aşağıda görünen kaya konileri içine oyulmuş kiliselerdir.

Balkanderesi Vadisi
Vadi, kabaca İbrahimpaşa Köyü ile Ortahisar Beldesi arasında yaklaşık 6 km boyunca uzanıyor.

İshak Kalesi-Pancarlık Rotası
Balkan Deresi Vadisi’nde Ä°shak Kalesi’nden baÅŸlanarak Ãœrgüp yönüne doÄŸru devam edilirse Pancarlık Kilisesi’ne kadar güzel bir yürüyüş rotası bulunmaktadır.

Kızılçukur Vadisi
Vadiye ulaÅŸabilmek için, Ãœrgüp-NevÅŸehir yolu üzerindeki Ortahisar kavÅŸağından belde tarafına deÄŸil, tam karşı yöne (saÄŸa) devam eden 2 km’lik yola girmeniz gerekmektedir. Bu yol sizi Kızılçukur Vadisi manzara terasına götürecektir. Kızılçukur Vadisi içinde Ãœzümlü ve Direkli kiliseler görülebilir. Kızılçukur Vadisi, Meskendir Vadisi’ni dik kesen vadilerden ilkine verilen isimdir.

Üzümlü Kilise
Kızılçukur Vadisi’nin giriÅŸinde, yoldan yaklaşık 1 km içeridedir. Patikaları takiben ulaşılabilir. Kilisenin ithaf yazısında Aziz Nichitas’ın adı geçtiÄŸinden Aziz Nichitas Kilisesi adıyla da bilinir.

Direkli Kilise (Kolonlu Kilise)
Kızılçukur Vadisi içinde, Ãœzümlü Kilise’nin biraz ilerisindedir. Dışarıdan fark edilmesi pek kolay deÄŸildir. Kilisenin giriÅŸinde güvercinliÄŸe ait çeÅŸitli çizimler bulunmaktadır.

Ortahisar Kültür Müzesi
Ortahisar’da, Ankaralı iki genç giriÅŸimci tarafından olaÄŸanüstü bir çabayla meydana getirilen ve bölge halkının yaÅŸayışına iliÅŸkin belli baÅŸlı konuların canlandırıldığı Ortahisar Kültür Müzesi’ni mutlaka gezmenizi öneririz. Tel: +90 (384) 343 33 44

Not: Bu yazı “Kapadokya YaÅŸam ve Gezi Rehberi - 2010” kitabından özetlenerek yayınlanmıştır. Kitabın telif hakları ile korunmaktadır. Hiçbir ÅŸekilde kopyalanamaz. www.cappadociaexplorer.com