SINIR TANIMAYAN KANATLI DOSTLARIMIZ

Yazan: Yavuz İşçen
Mayıs 2009

Eşimle birlikte Kapadokya'da dergi yayınlamaya başladığımız 2004 yılından bu yana Kapadokya'nın kuşları ile ilgili bir makale yazmanın hayalini kurduğumuzu söyleyebilirim. Öncelikle belirtmeliyim ki, bu konuda daha önce yapılmış bir araştırma bulunmuyor. Okuduğunuz makale bu konudaki ilk çalışmadır. Okuyucu haklı olarak bu makaleyi yazmak için neden beş yıl beklediğimizi sorabilir. Bu beş yıl boyunca Kapadokya'da yaptığımız her gezide gördüğümüz bütün kuş türlerini not aldık. Bölgede kuşlarla ilgilenen insanlardan bilgi danıştık. Aslında bir dedektif gibi kuşların izini sürdük. Listemize her geçen gün yeni türler eklendi. En önemlisi de bu türleri fotoğraflayabilmekti. Özetle dergimizin bu sayısında beş sayfa ayırdığımız 'Kapadokya'nın Kuşları' dosyasını hazırlamak tam beş yılımızı aldı.

Nevşehir'de kaç kuş türü gözlenebilir?
Kapadokya'daki kuş türlerinin ayrı olarak incelenmesinin Kapadokya gezginlerine yeni bir ufuk açacağını düşünüyoruz. Hatta Kapadokya'ya sadece kuş gözlem için bile gelinebileceği kanısındayız. Kapadokya sınırları içinde değerlendirebileceğimiz, Kayseri Sultansazlığı ve Palas Gölü, Aksaray Eşmekaya Sazlığı ve Tuz Gölü ile Niğde Aladağlar'ın bölgede fazla sayıda kuş türüne ev sahipliği yaptığı bilinmektedir. Bu nedenle Kapadokya'nın kuşları, aslında bir kitabın konusu olabilecek çeşitliktedir. Bizler 'Kapadokya'nın Kuşları' diye yazımıza başlık atmakla birlikte sadece Nevşehir ili sınırları içinde araştırmalarda bulunduk. Yazımızın sonunda Nevşehir'de saptayabildiğimiz 46 kuş türünü bir liste halinde verdik. Kuşkusuz Nevşehir'deki kuş türlerinin tamamı bu kadar değildir. Özellikle bölgedeki baraj gölleri ve diğer sulak alanlarda çalışma yapmadığımızı belirtmemiz gerekiyor. Çalışma yapılan alanlar, ağırlıklı olarak bölgenin trekking parkurları haline gelmiş olan vadileridir. Bizler Nevşehir'deki tür sayısının en az 70 kadar olduğunu düşünüyoruz. Ciddi bir araştırmayla bu sayının daha da artacağı kesindir. Sadece Nevşehir'de rastlanan kuş türü sayısının bazı Avrupa ülkelerinin tür sayısından daha fazla olduğu göz önüne alınırsa, sahip olunan zenginliğin boyutu daha iyi kavranabilir.

Kapadokya'da kuş gözlem turizmi
Bugün Türkiye'de yaklaşık 460 kuş türü gözlenebilmektedir. Bu sayı ile Türkiye, Avrupa kıtasında tür çeşitliliği açısından ikinci büyük ülke konumundadır. Tür sayısındaki bu fazlalık, ülkemizin coğrafi konumundan kaynaklanmaktadır. Ülkemiz, Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarının kesişme noktasındadır. Coğrafi konumu gereği kuzey ve güney arasında uzanan önemli göç yollarından çoğu Türkiye üzerinden geçmektedir. Bu nedenle yaz ve kış ayları süresince ülkemizde çeşitli kuş türlerini gözleyebilme olanağı bulunmaktadır. Kuş türlerinin çokluğu, bizleri özellikle sulak alanlarımızı iyi koruma sorumluluğu ile karşı karşıya bırakmaktadır. Kuşlar sağlıklı bir çevrenin en iyi göstergesidir. Nevşehir gibi ülkemizin önemli turizm bölgelerinden birinde kuş türlerini koruyabilmek hatta bölgenin turizm çeşitliliğine kuş gözlem turizmini de dahil edebilmek için oldukça bilinçli davranmamız gerektiği açıktır.

Yazıda kullanılan fotoğrafların alt yazıları

Ak kuyruksallayan/Pied Wagtail: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir kuş türüdür. Ancak bazı bölgelerimizde yaz göçmeni, kış göçmeni ve geçit kuşu olarak da gözlenebilmektedir.
Alakarga/Jay: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir kuş türüdür. Güzel renkleri ile dikkati çeken bu kuşun bir karga türü olduğuna inanmak çoğu insan için kolay olmayabilir. Arıkuşu/Bee Eater: Yurdumuzda yaz göçmeni ve geçit kuşu olarak bulunur. Canlı ve parlak renkleri ile hemen dikkati çeker. Erişkin kuşlarda kuyruğun orta telekleri daha uzun olur.
Büyük baştankara/Great Tit: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir kuş türüdür. Parlak sarı karnı üzerinde gaga altından kuyruk altına kadar uzanan siyah şerit dikkat çekicidir.
Florya/Grenfinch: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir ispinoz türüdür. Yeşil renkli ve ötücü bir kuş olan Florya, ispinoz türleri içinde biraz daha iri yapısı ile dikkati çekmektedir.
Gökkuzgun/Roller: Yurdumuzda yaz göçmeni ve geçit kuşu olarak bulunur. Genel olarak kargaya benzer. Ancak mavi ve parlak renkleriyle hemen ayrılırlar. Sırt kısmı kızıl renklidir.
İbibik/Hoopoe: Yurdumuzda genel olarak yaz göçmeni ve geçit kuşu olarak bulunur. Kızıl-kahverengi gövdesi, siyah-beyaz kanatları, başının üzerindeki ibiği ve ince uzun gagasıyla onu ayırt etmek çok kolaydır.
İspinoz/Chaffinch: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir kuş türüdür. Ancak bazı bölgelerimizde kış göçmeni olarak da gözlenmektedir. Ötücü bir kuş türüdür. Beyaz kanat lekeleri onu diğer ötücülerden ayırmamızı sağlar.
Kara başlı kirazkuşu/Black headed Bunting: Yurdumuzda yaz göçmeni ve geçit kuşu olarak bulunur. Ötücü bir kuş türüdür. Sarı karnı, kızıl sırtı ve siyah başı ile kolayca ayırt edilebilir.
Karatavuk/Blackbird: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir kuş türüdür. Ancak bazı bölgelerimizde kış göçmeni olarak da gözlenmektedir. Erkekleri koyu siyah renkli ve sarı gagalıdır. Dişileri ise koyu kahverengidir.
Kerkenez/Kestrel: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir kuş türüdür. Ancak bazı bölgelerimizde kış göçmeni olarak da gözlenmektedir. Uzun ve sivri kanat uçlarıyla dikkati çeken kerkenezler doğangiller ailesinden yaygın ve küçük bir yırtıcı türüdür.
Ketenkuşu/Linet: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir kuş türüdür. İspinoz ailesine dahil edilen ötücü kuşlardandır. Erkeklerde alın ve göğüsteki kırmızılık dikkat çekicidir.
Kızılgerdan/Robin: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir kuş türüdür. Ancak bazı bölgelerimizde kış göçmeni ve geçit kuşu olarak da gözlenebilmektedir. Bülbüller ile akrabadır. Yüzü ve göğsündeki kırmızı tüyler nedeniyle hemen ayırt edilebilir.
Kukumav/Little owl: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir kuş türüdür. Baykuşlar ailesine dahil kısa kuyruklu yırtıcı bir kuştur. Çoğu baykuş türünün aksine gündüz de aktiftir.
Leylek/White Stork: Genellikle yaz göçmeni ve geçit kuşu olarak ülkemizde bulunur. Direklere, bacalara yaptığı yuvalarda kur yaparken çıkardığı takırtıları duymayanımız yok gibidir.
Mavi baştankara/Blue Tit: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir kuş türüdür. Böceklerle beslenen küçük ötücülerdendir. Başının üzerindeki, kanat ve kuyruğundaki mavi tüyleri ile hemen dikkati çeker.
Saka/Goldfinch: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir kuş türüdür. En çok tanınan ötücü ispinoz türlerinden biridir. Başının üzerindeki siyahlık ve yüzündeki kırmızı tüylerden kolaylıkla tatınabilir.
Saksağan/Magpie: Yurdumuzda üreme kaydı bulunan yerli bir kuş türüdür. Siyah-beyaz tüyleri ve uzun kuyruğu ile hemen dikkati çeker. Tüyleri yanar-döner özelliktedir.

NevÅŸehir’in KuÅŸları Listesi

Türkçe Adları (Turkish Names)	İngilizce Adları (English Names)	Latince Adları (Scientific Names)
Ağaç serçesi	Tree Sparrow	Passer montanus
Ak karınlı ebabil	Alpine Swift	Apus melba
Ak kuyruksallayan	Pied Wagtail	Motacilla alba
Alakarga	Jay	Garrulus glandarius
Arıkuşu	Bee Eater	Merops apiaster
Atmaca	Sparrowhawk	Accipiter nisus
Bıldırcın	Quail	Coturnix coturnix
Boğmaklı toygar	Calandra Lark	Melanacorypha calandra
Büyük baştankara	Great Tit	Parus major
Büyük örümcekkuşu	Great Grey Shrike	Lanius excubitor
DaÄŸ ispinozu	Brambling	Fringilla montifringilla
Ebabil	Swift	Apus apus
Florya	Grenfinch	Carduelis chloris
Gökdoğan	Peregrine	Falco peregrinus
Gökkuzgun	Roller	Coracias garrulus
Ä°bibik	Hoopoe	Upopa epops
Ä°spinoz	Chaffinch	Fringilla coelebs
Kara başlı kirazkuşu (çinte)	Black headed Bunting	Emberiza melanocephala
Kara leylek	Black Stork	Ciconia nigra
Karatavuk	Blackbird	Turdus merula
Kaya güvercini	Rock dove	Columba livia
Kaya kartalı	Golden Eagle	Aquila chrysaetos
Kaya sıvacısı	Rock nuthatch	Sitta neumayer
Kerkenez	Kestrel	Falco tinnunculus
KetenkuÅŸu	Linnet	Acanthis cannabina
Kınalı keklik	Chukar	Alectoris chukar
Kırlangıç	Swallow	Hirundo rustica
Kızıl şahin	Long legged Buzzard	Buteo rufinus
Kızılgerdan	Robin	Erithacus rubecula
Kukumav	Little owl	Athene noctua
Kumru	Collared Dove	Streptopelia decaocto
Küçük Kerkenez	Lesser Kestrel	Falco naumanni
Leş kargası	Carrion Crow	Corvus corone
Leylek	White Stork	Ciconia ciconia
Mavi BaÅŸtankara	Blue Tit	Parus cyaneus
Saka	Goldfinch	Carduelis carduelis
SaksaÄŸan	Magpie	Pica pica
Sarı kirazkuşu (çinte)	Yellowhammer	Emberiza citrinella
Sarı kuyruksallayan	Yellow Wagtail	Motacilla flava
Serçe	House Sparrow	Passer domesticus
Sığırcık	Starling	Sturnus vulgaris
Åžahin	Buzzard	Buteo buteo
Tahtalı güvercin	Woodpigeon	Columba palumbus
Taşkızılı	Rock Thrush	Monticola saxatilis
Tepeli toygar	Crested Lark	Galerida cristata
Ãœveyik	Turtle Dove	Streptopelia turtur

Not: Bu yazı Peribacası Kapadokya Kültür ve Tanıtım Dergisi’nin Mayıs 2009 sayısında yayınlanmıştır. Derginin telif hakları ile korunmaktadır. Hiçbir ÅŸekilde kopyalanamaz.
www.cappadociaexplorer.com