ODTÜ Mezunlar Derneği Arkeoloji Kulubü’nden yapılan açıklamada, tarihsel, arkeolojik ve mimari süreçler açısından Kapadokya’nın çok önemli bir bilmeceyi bünyesinde barındırdığı vurgulanarak şöyle denildi:

“Kapadokya yöresi özelinde Bizans’ta günlük ve seküler yaşam, sivil yerleşimlere ve konutlara yansımaktadır. Ancak, Batı Avrupa’daki örneklerin aksine Bizans genelinde ve Kapadokya özelinde sıklıkla bir yapının konut mu yoksa manastır mı olduğu konusunda araştırmacılar anlaşmazlığa düşmektedir. Bu nedenle, Kapadokya’da kayaya açılmış birçok mekân bu yönde yeterince veri olamamasına rağmen zamanında manastır olarak tanımlanmıştır. İşte bu çelişki, sanat tarihi çalışmalarının dışında, son yıllarda hız kazanan mimarlık tarihi ve sosyal tarih çalışmalarıyla da ele alınarak çözüme kavuşturulmaya çalışılmaktadır. Dini yapıların aksine, Bizans’ın Kapadokya dışında kalan bölümlerinde konut ve yerleşime dair sınırlı sayıda arkeolojik veri bulunurken, günümüze ulaşan çok sayıdaki Kapadokya örnekleri kayaya açılmış olmalarından dolayı hem bütün boyutları (duvarlar, tavan, kapı, pencere dahil) ile hem de yine kayadan olan sabit iç mekân düzenlemeleri (bank, ocak vb.) ile Bizans’ın günlük ve seküler yaşam perspektifinin ve dinin günlük yaşamdaki yerinin yorumlanabilmesi açısından büyük önem taşımakta ve Kapadokya’nın bu alandaki ayrıcalıklı konumuna işaret etmektedir.

Kapadokya’da yakın zamana kadar kayaya açılmış “manastır“ yapıları iki gruba toplanarak tanımlanmıştı: “Açık Avlulu“ ve “Yemekhaneli“ manastırlar. Bu seminerde, son yıllardaki çalışmalar ışığında Aksaray - Kayseri - Niğde üçgenine yayılmış, gruplar halinde veya tekil olarak karşımıza çıkan ve sayısı kırkı aşan “Açık Avlulu“ plan tipinin, neden “Yemekhaneli“ plan tipinin aksine manastır olamayacağı ve ayrıca Zelve gibi daha basit seküler yerleşimlerden farklılık göstererek neden aristokratik konutlar olarak düşünülebileceğinin anlatımı, örneklerin karşılaştırmalı incelemesi ile gerçekleştirilecektir.”

 

“Bir Mimarlık Tarihi Bilmecesi:  Kapadokya’da Bizans Yerleşimleri” seminerinin programı

 

Seminer  Günü: 25 Nisan 2013 Perşembe

1. Türkiye’de Bizans konutu ve yerleşimleri üzerine çalışmalara genel bir bakış ve Kapadokya bilmecesi

a. Türkiye genelinde arkeolojik verilerin dağılımı ve bunların değerlendirilmesinde yaşanan sorunlar

b. Kapadokya’nın Bizans arkeolojisi ve mimarlık tarihi açısından önemi

 

2. Ortaçağ’da Kapadokya’da Bizans yerleşimleri ve yaşam

a. Tarihi ve coğrafi çerçeve

b. Kayaya açma (eksiltme) yöntemi ile mimari

 

3. Kapadokya’da“Açık Avlulu” ve “Yemekhaneli” plan tipi yerleşimlerin günlük yaşam ve manastır yaşamı açısından değerlendirilmesi (10. ve 11. yy.)

a. “Manastır - seküler yerleşim“ tartışması

* “Açık Avlulu” plan tipi neden manastır

* Kapadokya manastırlarına (“Yemekhaneli“ plan tipi) örnekler (Göreme, Soğanlı, Cemil)

* Büyük mutfakların bulunduğu  “Açık Avlulu“ plan tipinde yemekhaneye rastlanmazken, büyük yemekhanelerin olduğu “Yemekhaneli“ plan tipinde mutfağa rastlanmaması durumunun “manastır - seküler yerleşim“ tartışması çerçevesinde bir mimarlık tarihi bilmecesi olarak değerlendirilmesi

 

Seminer Günü: 02 Mayıs 2013 Perşembe

4. “Açık Avlulu” plan tipi yapıların karşılaştırmalı incelenmesi

a. Bir yerleşim oluşturacak şekilde yan yana açılmış örnekler

* Çanlı Kilise

* Selime-Yaprakhisar

* Açıksaray

b. Tekil örnekler

* Direkli Kilise 

* Karanlık Kale

* Eski Gümüş 

* Soğanlı Han

* Erdemli

* Şahinefendi

* Aynalı Kilise

* Hallaç 

* Kılıçlar 

* Bezirhane

 

Seminer Günü: 09 Mayıs 2013 Perşembe

5. Kapadokya “Açık Avlulu” plan tipi üzerine değerlendirmeler

a. Seküler İşlev önerileri

* Askeri aristokratların konutları

* Askeri garnizon

* Yazlık saray

* Kervansaray

b. Orijin önerileri: Akdeniz genelinde aristokratik yerleşimlere özgü ortak mimari dil

 

Yrd. Doç. Dr. Fatma Gül Öztürk

1975 yılında Ankara’da doğdu. 1993-2002 yılları arasında Almanya’da mimarlık eğitimi aldı ve mimar olarak çalıştı. Meslek yaşamını, 2006-2009 yılları arasında Başkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi’nde araştırma görevlisi olarak sürdürdü. Doktora derecesini Haziran 2010’da ODTÜ Mimarlık Tarihi Programı’ndan aldı. “Açıksaray-Kapadokya’da Orta Bizans Dönemine Ait Açık Avlulu Kompleksler Üzerine Karşılaştırmalı Bir Mimari Araştırma: Manastır Yaşamı ve Seküler Yerleşimlerin Sorgulanması” başlıklı bu tez çalışması, ODTÜ Prof. Dr. Mustafa Parlar Eğitim ve Araştırma Vakfı tarafından “2009-2010 Öğretim Yılı ODTÜ Yılın Tezi Ödülleri”nden birine layık bulundu.

Kapadokya, Bizans ve kaya mimarisi üzerine araştırmaları ve yayınları süren Yrd. Doç. Dr. Fatma Gül Öztürk, çalışmalarına Eylül 2011’den bu yana Çankaya Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nde devam ediyor.