Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ilke kararları 28 Åžubat 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Alınan ilke kararları, deprem nedeniyle özelliklerini yitirmiÅŸ tescilli yapıları, risk altındaki mimari parçaları ve taşınmaz nitelikteki yapılarda gerçekleÅŸtirilecek bütünleme çalışmalarını kapsıyor.

28 Åžubat 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ilke kararlarının tam metni şöyle:

Depremde Hasar Gören Tescilli Taşınmaz Kültür Varlıkları ile Sit Alanları ve Etkileşim-Geçiş Sahalarındaki Yapılarda Yapılacak Uygulamalara İlişkin Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu İlke Kararı
Ülkemizin önemli bir kesiminin deprem bölgesinde yer alması nedeniyle, sit alanlarındaki yapılar ile sit alanları dışındaki tescilli taşınmaz kültür varlıklarının depremlerde hasar gördüğü, yıkılarak can ve mal kaybına sebebiyet verdiği belirlenmiştir.
Bu nedenle;
• Deprem sonucu hafif hasar gören, tescilli taşınmaz kültür varlığı yapılar ile sit alanında veya etkileÅŸim-geçiÅŸ sahasında yer alan yapıların tadilat ve tamirat baÅŸvurularına iliÅŸkin konuların ilgili Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü veya KUDEB tarafından öncelikle incelenerek gerekli iÅŸlemlerin yapılmasına,
• Esaslı onarıma ihtiyaç duyulan tescilli taşınmaz kültür varlıkları için hazırlanacak rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleri ve diÄŸer belgelerin Koruma Bölge Kuruluna sunulmasına, Koruma Bölge Kurulunun onayladığı proje ve koÅŸullarda uygulamanın gerçekleÅŸtirilmesine,
• Deprem nedeniyle ağır hasarlı olduÄŸu ve yıkılma tehlikesi arz ettiÄŸi (mail-i inhidam) ilgili idareler tarafından belirlenen yukarıda bahsi geçen yapıların belediye veya valilik tarafından boÅŸaltılmasına,
• Gerekli fiziki ve güvenlik önlemlerinin ilgili valilik ve belediyesince alınmasından sonra, yapıya iliÅŸkin elde edilebilecek belgelerle birlikte (statik rapor, fotoÄŸraflar vs.) konunun Koruma Bölge Kuruluna iletilmesine ve kurulca öncelikle (gerekirse ek gündem oluÅŸturulmak suretiyle) deÄŸerlendirilmesine,
• Yapının mevcut fiziksel durumuna baÄŸlı olarak yapıya uygulanacak müdahalenin biçimi ve niteliÄŸinin Koruma Bölge Kurulunca belirlenmesine,
• Deprem nedeniyle özellikleri yitirmiÅŸ olan tescilli yapıların tescillerinin, ilgili Koruma Bölge Kurullarınca kaldırılabileceÄŸine karar verildi.

Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu İlke Kararı
I. ve II. derece arkeolojik sit alanları, ören yerleri ve münferit tescilli parseller dışındaki alanlarda bulunan, in-situ konumda olmayıp, yeri deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ veya doÄŸal ortamında bulunmayan 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 6. maddesinde belirtilen yapıların taşınabilir durumdaki mimari parçalarının; sütun, sütun baÅŸlığı vb., mesafe taÅŸları, eski sınırları belirten delikli taÅŸlar, dikili taÅŸlar, sunaklar, sandukalar, lahitler, ostotek, çeÅŸme ve sebiller, steller, mezar taÅŸları, eski anıt ve duvar kalıntıları; freskler, kabartmalar ve benzeri taşınmazlar ile bunlara ait parçaların, korunmak üzere müzelere alınması hususunun, zamanında gerekli tedbirlerin alınmaması halinde telafisi güç veya imkansız sonuç doÄŸurabileceÄŸi göz önünde bulundurularak;
• Risk altında bulunanların, fotoÄŸraflarının çekilmesi, harita üzerinde yerlerinin iÅŸaretlenmesi ve raporlarının hazırlanmasından sonra ilgili müze müdürlüklerince Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne baÄŸlı müzelere nakledilmelerine,
• Nakil iÅŸleminden sonra, ilgili Müze Müdürlüğünce, söz konusu mimari parçalara iliÅŸkin gerekli araÅŸtırmaların yapılmasından sonra hazırlanacak tüm bilgi ve belgelerin ilgili Koruma Bölge Kuruluna iletilmesine karar verildi.

Taşınmaz Kültür Varlıklarında Yapılacak Tamamlamalara İlişkin Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu İlke Kararı
Taşınmaz Kültür Varlıklarının Gruplandırılması, Bakım ve Onarımlarına Ä°liÅŸkin 5.11.1999 gün ve 660 sayılı ilke kararının esaslı onarıma (Restorasyon) iliÅŸkin hükümleri kapsamında yapılacak “Bütünleme (Reintegrasyon)” çalışmalarında;
• Taşınmazın korunmasına yardımcı olabilecek tüm tekniklerden faydalanılarak, bu tür yapıların tarihi bir belge olduÄŸu da dikkate alınarak, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının tamamlayıcı öğelerinden olan heykel, resim, süsleme, çini, vb. yapı bileÅŸenlerindeki eksilmelerin öncelikle orijinali (aslı) ile tamamlanmasına,
• Orijinaline (aslına) ulaşılamadığı takdirde taşınmazın mimari ve sanatsal öneminin doÄŸru bir ÅŸekilde algılanabilmesi için malzeme analizleri yapılarak bütünle uyumlu bir ÅŸekilde tamamlanabileceÄŸine ancak, tamamlamanın günümüzde yapıldığının anlaşılır olması için gerekli bilgi ve belgelerin oluÅŸturularak arÅŸivlenmesine karar verildi.

Koruma, Uygulama ve Denetim Bürosu (KUDEB) nedir?
Koruma, Uygulama ve Denetim Büroları, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarıyla ilgili iÅŸlemleri ve uygulamaları yürüterek denetimlerini yapmak amacıyla 11 Haziran 2005 tarihinden çıkarılan yönetmelikle kurulmuÅŸtu. Bu yönetmelikle, büyükÅŸehir belediyeleri ile il özel idareleri herhangi bir baÅŸka organdan izin almadan KUDEB kurabiliyor. Ä°lçe belediyeleri ile diÄŸer belediyeler ise KUDEB kurabilmek için Kültür ve Turizm Bakanlığı’na baÅŸvurmak zorunda. Bakanlık, talep bulunan belediyenin kurulu olduÄŸu yerde kültür ve tabiat varlıklarının yoÄŸunluÄŸunu göz önüne alarak bu talebi deÄŸerlendiriyor.
KUDEB bünyesinde mimarlık, şehir planlama, mühendislik, sanat tarihi meslek alanlarından en az birer uzman; arkeolojik sit alanının bulunması halinde alanın özelliğine göre en az bir arkeoloğun görev alması zorunlu tutuluyor.
Nevşehir KUDEB, 2 inşaat mühendisi, 2 mimar, birer şehir ve bölge planlamacısı, sanat tarihçisi ve arkeologdan oluşan bir ekiple 2009 yılında hizmete başlamıştı.

KUDEB’in görevleri neler?
a) Taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarında yapılacak olan tadilat ve tamirat uygulamaları öncesinde yapıyı incelemek ve yapılacak onarıma ilişkin koşulların belirtildiği onarım ön izin belgesini düzenlemek.
b) Taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları, bunların koruma alanları ve sit alanlarında, tadilat ve tamiratların; özgün biçim ve malzemeye uygun olarak gerçekleştirilmesini denetlemek, uygun bulunanlara onarım uygunluk belgesi düzenlemek.
c) Tadilat ve tamirat kapsamında başlanılan onarımlarda esaslı onarım gereğinin saptanması durumunda onarımı durdurarak konuyu belgeleriyle koruma bölge kurulu müdürlüğüne iletmek.
d) Taşınmaz kültür ve tabiat varlığı parseline bitişik parsellerde ve koruma alanlarında yer alan ve yürürlükteki yasal düzenlemelere göre ruhsatı bulunan tescilsiz taşınmazlardaki tadilat ve tamirat uygulamalarına, varsa koruma amaçlı imar planı koşulları da dikkate alınarak izin vermek ve denetlemek.
e) Koruma bölge kurulları tarafından uygun görülen koruma amaçlı imar planlarının plan hükümleri çerçevesinde uygulanmasını denetlemek.
f) Koruma bölge kurulları tarafından onaylanmış rölöve, restitüsyon ve restorasyon projelerine ilişkin uygulamaları denetlemek, projesine uygun tamamlanan uygulamalar için kullanma izin belgesi düzenlemek.
g) Taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile bunların korunma alanlarında koruma yüksek kurulunun ilke kararları, koruma bölge kurulu kararlarına aykırı ve ruhsatsız olarak yapılan inşaatlar ile koruma amaçlı imar planlarında, plana; sitlerde, sit şartlarına aykırı olarak inşa edilen yapılar hakkında imar mevzuatına göre gerekli işlemleri yapmak, uygulamayı durdurarak konuyu belgeleriyle koruma bölge kurulu müdürlüğüne iletmek.
h) Tescilli kültür varlıklarının mail-i inhidam olmaları halinde can ve mal güvenliğinin sağlanması için gerekli işlemleri yaparak durumu koruma bölge kurulu müdürlüğüne iletmek.
i) Maliki bulunduğu taşınmaz kültür varlığının onarımını gerçekleştiremeyecek durumda olan maliklere ilgili idarelerce yapılacak mali yardımlar ile ilgili düzenlemeleri gerçekleştirmek.
j) Maliki bulunduğu taşınmaz kültür varlığının onarımını gerçekleştiremeyecek durumda olan maliklere ilgili idarelerce yapılacak teknik eleman yardımında doğrudan görev almak ya da bu görevi üstlenenleri denetlemek.
k) 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı büyükşehir belediyesi kanununun 7. maddesi ile 7/12/2004 tarihli ve 5272 sayılı belediye kanununun 14. maddesine göre belediyenin görevleri arasında yer alan kültür ve tabiat varlıkları ile tarihi dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekanların ve işlevlerinin korunmasına yönelik programları hazırlamak, bu amaçla yapılacak uygulamalara ilişkin işlemleri yürütmek,
l) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı kültür ve tabiat varlıklarını koruma kanunu ile 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı Ä°mar Kanunu’na aykırı uygulamaların tespiti halinde ilgili idareye ve cumhuriyet savcılığına bildirimde bulunmak.