Yavuz İşçen

Bunca sorunumuz varken ‘Gülen Meryem’ konusu fazla abarttığımız düşünülebilir. Yıllar önce Gürsel Korat, Atlas Dergisi’nin Nisan 2004 sayısında Gümüşler Manastırı’ndaki Meryem freski için “Meryem’in güldüğünü söyleyenlere gülüp geçmek gerekir” diye yazmıştı. O günden bu güne biz de gülüp geçtik. Ancak Kültür ve Turizm Bakanlığı, ‘Gülen Meryem’ freskini 2012 yılında Türkiye’nin ana tanıtım figürü olarak belirleyince fazla gülemedik; tersine kaygılandık. Peribacası Kapadokya Kültür ve Tanıtım Dergisi olarak kaygılarımızı 04 Nisan 2011 tarihinde web sitemizde yayınladığımız bir yazı ile dile getirdik. Bu yazı üzerine Akşam Gazetesi’nden Özlem Çelik konuyu bizlerle ve bakanlık yetkilileri ile görüştükten sonra haber yaptı. Haber, 09 Nisan 2011 tarihli Akşam Gazetesi’nde sür manşetten yayınlandı.

Haberde Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, ‘Ağlayan Meryem’e inanıyorlar da gülen Meryem’e mi inanmıyorlar? Demek ki bizim topraklarımız, yani Anadolu Meryem’i güldürmüş. Ne kadar güzel’ şeklinde bir açıklamada bulunmuş. İlk yazımızda Hıristiyan ikonografisinde Meryem’in gülmesinin mümkün olmadığını anlatmış ve bunun, 1965 yılında yapılan restorasyon sırasında oluşmuş bir hata olduğunu belirtmiştik.

Meryem’in ‘gülmediğinin’ belgesi
Kültür ve Turizm Bakanı’nın açıklaması üzerine restorasyon hatasını belgeleyebilmek için kilisede restorasyon öncesi yapılmış çalışmalara ve fotoğraflara ulaşmaya çalıştık. Yaptığımız araştırma sonrasında 1962, 1963, 1964 ve 1965 yıllarında İngiliz Arkeolog Michael Gough’un Gümüşler Manastırı’nda çalışmalar yaptığını ve bu çalışmalarını ‘Anatolian Studies’ adlı dergide yayınladığını öğrendik [The Monastery of Eski Gümüş – A Preliminary Report (1964), The Monastery of Eski Gümüş – Second Preliminary Report (1965)]. Dergide ‘Gülen Meryem’ freskinin restorasyon öncesi fotoğraflarına da yer verilmiş. Bu fotoğraflarda Meryemana’nın gülmediği, hatta oldukça hüzünlü ve düşünceli bir şekilde durduğu görülmektedir. Fotoğrafları ekte yayınlıyoruz.
Ayrıca, Michael Gough’ın Gümüşler Manastırı ile ilgili bir makalesi, 1965 tarihli ‘Archaeology’ dergisinde de yayınlanmış. Makalelerin aslını görmek isteyenler, Ankara’daki British Institute Kütüphanesi’ne gidebilirler. Fotokopi ya da tarayıcıdan çıktı alabilmek mümkün.

Tartışmanın ana ekseni
‘Rüşvetin belgesi’ olmaz belki ama restorasyon hatasının belgesi olur. Bu fotoğraflar restorasyon hatasının belgeleri niteliğindedir. Bu şartlarda artık “Meryem gülüyor mu, gülmüyor mu” gibi tartışmaları bir kenara bırakmak gerekiyor. Meryem’in gülmediği kesindir. Önemli olan restorasyon hatası sonucu güldürdüğümüz Meryem üzerinden Türkiye’nin tanıtımını kurgulamanın doğru olup olmadığıdır. Tartışmamızın ekseni bu olmalıdır. Kuşkusuz buna karar verecek olan Kültür ve Turizm Bakanlığı’dır. İlk yazımızda ‘Gülen Meryem’ üzerinden yapılacak bir tanıtımın sakıncaları ve yanlışlığı üzerinde durmuştuk. Onun için burada tekrar etmeyeceğiz. İsteyenler ilk yazımıza bakabilirler(http://www.cappadociaexplorer.com/detay.php?id=450&cid=1).

Yabancılarda bir söz vardır; ‘söyledim ve ruhumu kurtardım’ derler. Bizler de söyledik ve ruhumuzu kurtardık. Türkiye’yi yapılacak bir yanlıştan kurtarmaksa yetkililere kalıyor.